УДК 621.317.335.
ӨТКІЗГІШТІКТІ АНЫҚТАУ
Төлеген Ә., Шоқанов А., Тілек Н.
Жетекшілер Космбаева Г.Т. Аға оқытушы
Султанова Д. Д.Аға оқытушы
Кайненова Т. С. Аға оқытушы.
Қ. Жұбaнoв aтындaғы Aқтөбe өңipлiк yнивepcитeтi
Aннoтaция:
Бұл мақалада кеуекті ортаның қысым дифференциалында сұйықтықтың өтуіне мүмкіндік беретін жыныстардың қасиеті туралы ақпарат баяндалған.
Табиғатта мүлдем өткізбейтін денелер жоқ. Алайда, мұнай қабаттарында салыстырмалы түрде аз қысым айырмашылықтары болған кезде, көптеген тау жыныстары олардың кеуектерінің кішігірім мөлшеріне байланысты Сұйықтықтар мен газдарға (саздар, тақтатастар және т.б.) аз немесе мүлдем өтпейді.
Өткізгіштік деп кеуекті ортаның қабаттық және кенжарлық қысымдар арасында айырмашылық болған кезде сұйықтықтар арқылы өту қасиеті түсініледі .
Кiлт cөздep: мұнай, газ, өткізгіштік, өткізгіштікті есептеу, өткізгіштік схемасы, жыныстардың қасиеті.
Кipicпe:
Мұнай геологиясында тау жыныстарының өткізгіштігін сипаттау үшін абсолютті, тиімді және салыстырмалы өткізгіштік ұғымдары қолданылады.
Абсолютті өткізгіштік-біртекті Сұйықтық пен газ үшін кеуекті ортаның өткізгіштігі, м2 .
Жыныстардың физикалық қасиеттерін сипаттау үшін абсолютті өткізгіштік қолданылады. Абсолютті деп кеуекті ортаның өткізгіштігі түсініледі, ол жынысқа қатысты химиялық инертті бір ғана фаза болған кезде анықталады. Жыныстың негізгі сүзу сипаттамасы ретінде абсолютті газ өткізгіштігі (Кпр) қолданылады.
Фазалық тау жыныстарының өткізгіштігі деп аталады (Кпр. ф) көп фазалы жүйелердің кеуектерінде болған немесе қозғалатын кезде берілген газ немесе сұйықтық үшін. Фазалық өткізгіштік мөлшері тау жыныстарының физикалық қасиеттеріне, кеуек кеңістігінің сұйықтықтармен немесе газбен қанығу дәрежесіне және олардың физика-химиялық қасиеттеріне байланысты.
Кеуек кеңістігін толығымен қанықтыратын және абсолютті деп аталатын біртекті фазаға арналған коллектордың өткізгіштігі, егер сүзгі фазасы жыныс түзетін және цементтейтін минералдармен әрекеттеспесе және кеуек бетінде айтарлықтай (кеуек арналарының өлшемдерімен салыстырғанда) қалыптан тыс қабаттар түзбесе, коллектордың қасиеті болып табылады.
Мұнай мен газ кен орындарын барлау және игеру тәжірибесінде коллектор әдетте бірнеше фазалармен қаныққан және оның осы фазалардың әрқайсысы үшін өткізгіштігі фазалық немесе тиімді деп аталады.
Мұнай мен газ коллекторларының абсолютті және фазалық өткізгіштігі кең ауқымда өзгеретіндіктен, оларды салыстырудың ыңғайлы түрі салыстырмалы фазалық өткізгіштік болып табылады, бұл фазалық өткізгіштіктің абсолютті қатынасы.
Мұнай геологиясында тиімді өткізгіштік ұғымы енгізілді (кпр. эф), фазалық ерекше жағдай. Тиімді өткізгіштік-бұл жыныста қалдық су болған кезде жыныстың газ немесе мұнай арқылы өткізгіштігі.
Кеуекті ортаның салыстырмалы өткізгіштігі (Кпр. отн) деп аталады берілген фаза үшін осы ортаның тиімді өткізгіштігінің абсолютті коэффициенті.
Мұнай мен судың салыстырмалы өткізгіштік қисықтары табиғи түрде жүреді: шөгінді сулануының жоғарылауымен судың салыстырмалы өткізгіштігі артады, ал мұнай өткізгіштігі нөлге дейін төмендейді (1-сурет).
Әрбір кеуекті орта коллектор емес. Типтік мысал-кеуектілігі жоғары, бірақ өте төмен, нөлге жақын, өткізгіштігі (сұйықтық кедергісі) бар саздар. Себебі саздағы кеуектілік субкапиллярлы. Кейбір жағдайларда коллектордың рөлін жарылған тақтатастар, саз балшықтары, тозған атқылау және метаморфтық жыныстар атқара алады (мысалы, Батыс Сібірдегі Юра Баженов формациясының қара саздары, салым кен орнындағы мұнай шығыны тәулігіне 800 тоннаға жетеді.)
1-сурет – мұнай-су жүйесінің салыстырмалы өткізгіштігінің өзгеру заңдылығы.
Жыныстардың қабаттасуының өткізгіштігі, әдетте, қабаттасуға перпендикуляр өткізгіштіктен жоғары.
Таралу сипаты, қабаттардың литологиялық тұрақтылығы, қалыңдығы мен коллекторлық қасиеттері бойынша аймақтық, Аймақтық және жергілікті қабаттар – коллекторлар бөлінеді.
Аймақтық коллекторлар үлкен аймақтарда немесе тіпті провинцияларда кеңінен дамыған (мысалы, Апшерон түбегінің өнімді қалыңдығы).
Аймақтық-мұнай-газ жинақтау аймақтарын немесе облыстың бөліктерін қамтиды.
Жергілікті-жергілікті құрылымда немесе іргелес кен орындары тобында.
Сүзу жылдамдығы. Мұнай-су жүйесі үшін сүзу жылдамдығының жоғарылауымен салыстырмалы фазалық өткізгіштіктер мәндері мұнай үшін де, су үшін де артады. Бұл құбылыстың механизмінің физикалық мәні толығымен анық емес,бірақ оны тау жыныстарының үлгілерінде салыстырмалы фазалық өткізгіштіктерді анықтау кезінде ескермеуге болмайды. салыстырмалы фазалық өткізгіштіктер туралы ең сенімді деректерді алу үшін эксперимент белгілі бір кен орнында фронттың орташа қозғалу жылдамдығына (нақты және жобалық) сәйкес келетін сызықтық ағын жылдамдығында жүргізілуі керек.
Сүзу жылдамдығына байланысты эксперимент құрама үлгіде жүргізілген жағдайда кіріс және шығыс ұштарында, сондай-ақ жеке үлгілердің буындарында соңғы әсерлердің пайда болуы туралы мәселе бар. Соңғы әсер шығыс жағындағы ылғалдандыру фазасының қанықтылығының жоғарылауында көрінеді. Сүзу жылдамдығының жоғарылауымен соңғы әсердің таралу аймағы азаяды.
Жылдамдықты реттеуден басқа, салыстырмалы фазалық өткізгіштіктер зертханалық анықтау нәтижелеріне соңғы әсердің әсерін болдырмаудың басқа әдістері бар. Зертханалық тәжірибеде жақсы сыналған негізгі әдістемелік әдіс-эксперименттерде жеткілікті үлкен ұзындықтағы құрама үлгілерді қолдану және үлгінің ортаңғы бөлігіндегі қысым мен қанықтылық айырмашылығын өлшеу (жалпы ұзындықтың шамамен үштен бірін құрайды және кіріс пен шығудан бірдей қашықтықта), мұнда кіріс және шығыс ұштарының соңғы әсері әсер етпейді. Жеке үлгілердің буындарындағы соңғы әсерлерді жою үшін олардың ұштары бір-біріне мұқият тегістеледі, олардың арасына сүзгі қағазының қабаты немесе ұсақ ұнтақталған жыныс қабаты салынады.
Сипатталған әдістемелік әдіс кеңінен қолданылады және салыстырмалы фазалық өткізгіштіктер мұнайдың судың ығыстысу коэффициентін анықтауда сенімді нәтиже береді.
Өткізгіштік Дарси заңына бағынады, оған сәйкес кеуекті ортадағы сұйықтықтың сүзілу жылдамдығы қысым градиентіне пропорционал және сұйықтықтың динамикалық тұтқырлығына кері пропорционал:
Бұл жерде;
V- фильтрация жылдамдығы, м / с;
Q-уақыт бірлігінде үлгі арқылы сұйықтықтың көлемдік шығыны, м / с;
F-үлгінің көлденең қимасының ауданы, м2;
∆Р-Сынақ үлгісінің қарама-қарсы ұштарындағы қысымның төмендеуі, Па;
∆L -Үлгінің ұзындығы, м;
μ-сұйықтықтың абсолютті тұтқырлығы, Па×с;
Кпр-өткізгіштік коэффициенті, м2.
Өткізгіштік коэффициентіне қатысты теңдеуді шеше отырып, біз аламыз:
Өткізгіштік бірлігі (м2 ) 1 секундтағы ағынға сәйкес келеді 1 м3 тұтқырлығы 1 Па×с болатын сұйықтықтар 1 м2 көлденең қимасы бар үлгілерге және 1 Па қысым айырмашылығы кезінде ұзындығы 1 м. Өткізгіштік коэффициентінің өлшемінің физикалық мәні мынада: өткізгіштік сүзу жүретін үлгідегі бос кеңістіктің көлденең қимасының ауданын сипаттайды.
Өткізгіштік мөлшері бойынша коллекторлар шартты түрде 5 класқа бөлінеді:
- 1 класс — өте жақсы өткізгіш, өткізгіштік коэффициенті-1 мкм2-ден асады;
- 2 класс-жақсы өткізгіш, өткізгіштік коэффициенті 0,1-ден 1 мкм2-ге дейін өзгереді;
- 3 класс-орташа өткізбейтін, өткізгіштік коэффициенті 0,01-ден 0,1 мкм2-ге дейін өзгереді;
- 4 сынып – өткізгіштігі төмен: 0,001-ден 0,01 мкм2-ге дейін;
- 5 класс – өткізбейтін, 0,001 мкм2-ден аз.
Алғашқы үш класқа жататын коллекторлар өнеркәсіптік құндылықты білдіреді.
Өткізгіштік бірліктерінің қатынасы келесідей:
1м2= 10^12 мкм2
Ескірген оқулықтарда өлшем бірлігі – дарси қолданылған.
Дарси = мкм2, миллидарси = мкм2×10-3
Жоғарыда айтылғандай, репрессия деректері бойынша есептелген салыстырмалы өткізгіштіктер қанықтылықтың өзгеруінің барлық диапазонын қамтымайды ,тек судың бұзылуынан бастап мәнге дейінгі қанықтылықтың өзгеруіне сәйкес келетін бөлігі ғана. Бұл салыстырмалы фазалық өткізгіштікті анықтаудың осы әдісін қолдануды шектейді . Егер сіз, мысалы, эксперименттерде тұтқыр мұнай модельдерін қолдансаңыз және осылайша екі фазалы ағын байқалатын қанықтылықтың өзгеру ауқымын кеңейтсеңіз, бұл шектеуді белгілі бір дәрежеде жеңе аласыз. Алайда, бұл жағдайда жүйенің химиялық-физикалық жағдайына ұқсастық сақталмайды.
ҚOPЫТЫНДЫ
Қазіргі уақытта дамудың технологиялық көрсеткіштерін есептеу үшін әмбебап математикалық модель әзірленбеген. Кен орнын зерттеудің әртүрлі кезеңдерінде зерттеу деңгейіне сәйкес келетін және қажетті дәлдікті қамтамасыз ететін математикалық модельдерді қолданған жөн. Сонымен, игеруді жобалау кезеңінде және кен орнын игерудің алғашқы кезеңдерінде, бір өлшемді сүзу модельдері қолданылған кезде, ұңғымаларды сынау нәтижелері бойынша есептелген салыстырмалы фазалық өткізгіштіктер қабат туралы жеткілікті ақпарат алады.
Көбінесе өткізгіштікті бағалау үшін қорларды есептеу кезінде кеуектіліктің өткізгіштігімен петрофизикалық байланыстары қолданылады, кеуектілік КИН мәліметтері бойынша анықталады.
Мұнай мен газға ГРР процесінде коллектор жыныстарының өткізгіштігі туралы тікелей ақпараттың ең үлкен көлемі негізгі зерттеу нәтижелері бойынша алынады. Өзек бойынша абсолютті газ өткізгіштігі стандартты (диаметрі шамамен 30 мм) немесе үлкен (диаметрі 80-100 мм) өлшемдегі үлгілерде азотты немесе ауаны стационарлық және стационарлық емес сүзу кезінде анықталады.
Мұнай, газ және суды сүзу кезіндегі салыстырмалы фазалық өткізгіштіктер туралы мәселе аз зерттелген күйінде қалып отыр. Бұл коллекторлардың фазалық өткізгіштігін зерттеудегі қосымша зерттеулердің бағытын анықтайды.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1.Малиновский И.Н. Подсчет запасов и оценка ресурсов нефти и газа. Учебное пособие. Оренбург:ГОУОГУ,2008 с22.
- Подсчет запасов и оценка ресурсов нефти и газа: учебное пособие / Т.Г. Бжицких; Томский политехнический университет. – Томск: Изд-во Томского политехнического университета, 2011. – 219 с.
3.Жданов М.А. Нефтегазопромысловая геология и подсчет запасов нефти и газа. Учебник. — М.: Недра, 2011. –35 с.
УДК 621.317.335.
ОПРЕДЕЛЕНИЕ ПРОНИЦАЕМОСТИ
Толеген А., Шоканов А., Тилек Н.
Руководители Космбаева Г. Т. старший преподаватель
Султанова Д. Д. старший преподаватель
Кайненова Т. С. старший преподаватель.
Актюбинский региональный университет имени К. Жубанова
Аннотация:
В этой статье представлена информация о свойстве горных пород пропускать жидкость в перепадах давления пористой среды.
В природе нет абсолютно непроницаемых тел. Однако, когда нефтяные пласты имеют относительно небольшие перепады давления, многие породы практически не пропускают жидкости и газы (глины, сланцы и т. д.) Из-за небольшого размера их пор.
Под проницаемостью понимается свойство пористой среды проходить через жидкости при наличии разницы между слоистыми и забойными давлениями .
Ключевые слова: нефть, газ, проводимость, расчет проводимости, схема проводимости, свойства горных пород.
UDC 621.317.335.
DETERMINATION OF CONDUCTIVITY.
Tolegen A., Shokanov A., Tlek N.
Heads Kosmbaeva G. T. Senior Lecturer
Sultanova D. D. Senior Lecturer
Kainenova T. S. senior lecturer.
Aktobe Regional University named after K. Zhubanov
Annotation:
This article outlines information about the property of rocks that allow fluid to pass through the pressure differential of a porous medium.
There are no absolutely impermeable bodies in nature. However, when there are relatively small pressure differences in the oil layers, many rocks are little or no permeable to liquids and gases (clays, shales, etc.) due to the small size of their pores.
Conductivity is understood as the property of a porous medium to pass through liquids when there is a difference between the layer and surface pressures .
Keywords: oil, gas, conductivity, conductivity calculation, conductivity scheme, property of rocks.
