Қазақ халқының шешендік сөз өнері

Сансызбаев Серікбол
Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
Қызылорда облысы, Қазалы ауданы,
Лахалы ауылы № 93 орта мектеп

Сабақтың мақсаты:

А) Оқушыларға қазақ халқының шешендік сөз өнері, оны айтушылар, тәрбиелік мәні, сөйлеу мәдениеті туралы түсінік беру.

ә) Сыпайы, мәдениетті сөйлей білуге, ана тілін сүюге тәрбиелеу.

Б) Мәнерлеп, нақышына келтіре оқуын, ой-өрісін дамыту.

Сабақтың түрі: Жарыс сабақ.

Сабақтың әдісі: ЖИГСО, мағынаны ашу, топтастыру, бес жолды өлең.

Сабақтың көрнекілігі: Кітаптар, би-шешендер суреті, цитаталар, кескін карталар, плакаттар.

Пәнаралық байланыс: Қазақ әдебиеті.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

ІІІ. Жаңа сабақ:

 

Оқушыларды топқа бөлу: 1 топ: «Төле би» 2 топ: «Әйтеке би»

Сабақтың өту жоспары:

1. Кіріспе.

2. Аталар сөзі-ұрпаққа аманат.

3. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні.

4. Болмасаң да, ұқсап бақ.

5. Менің пікірім.

6. Бес жолды тұжырым.

7. Кестемен жұмыс.

8. Топтық жұмыс.

1. Жаңа сабаққа кіріспе:

• Шешендік сөз дегенді қалай түсінесіңдер?

• Шешендік сөздерді кімдер айтқан?

• Қазақ халқының қандай би-шешендерін білесіңдер?

2. Аталар сөзі-ұрпаққа аманат.

Әр топ үйден дайындалып келген би-шешендердің сөздерінен үзінділерді жатқа айтады.

1-топ. «Төле би»: «Дүниеде не өлмейді?» деген әз Жәнібек ханға Жиренше шешеннің айтқаны:

Ағын судың өлгені-

Алты ай қыста қатқаны.

Асқар таудың өлгені-

Басын бұлттың жапқаны.

Ай мен күннің өлгені-

Еңкейіп барып батқаны.

Қара жердің өлгені-Қар астында жатқаны.

Ажал деген атқан оқ,

Бір алланың қақпаны.

Дүниеде не өлмейді?

Жақсының аты өлмейді,

Ғалымның хаты өлмейді.

2 топ: «Әйтеке би»: Төле бидің айтқаны:

Жаңбыр жаумаса жер жетім,

Басшы болмаса ел жетім.

Ұқпасқа айтқан сөз жетім…

Атың жақсы болса,

Ер жігіттің пырағы.

Балаң жақсы болса,

Жан мен тәннің шырағы.

Әйелің жақсы болса,

Бірінші – иланың,

Екінші – жиғаның,

Үшінші – ырысыңның тұрағы.

ІІІ. «Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні».

Әр топ сөз өнері, тіл туралы мақал-мәтел айтып жарысады.

IV. «Болмасаң да, ұқсап бақ…»

Әр топқа би-шешендердің сөздері таратылады, соны рөлге бөліп оқиды.

V. Менің пікірім.

Әр топ сұрақтарды алып, өз пікірлерін білдіреді.

• Сөйлеу мәдениеті дегенді қалай түсінесіңдер?

• Сыныпта кім қалай сөйлейді?

• Мектепте сөйлеу мәдениеті жақсы қалыптасқан оқушы бар ма?

• Ауылда кімді тілге шешен, жақсы сөйлейді деп ойлайсың?

VІ. Бес жолды тұжырым.

• • Қандай сөздер? Шешендік сөздер

  • Неге жатады? Сөз өнеріне

  • Кімдер айтады? Ақындар, би-шешендер

  • Кімге аманат? Ұрпаққа аманат

  • Би-шешеннің айтқаны? Соңғы шешім.

VІІ. Әр топқа кесте таратылады, кестені толтыру:

 

Не түсіндің?	Нені өзіңе тоқыдың?	Нені білгің келеді?

 

VІІІ. Топтастыру стратегиясы. Әр топ сызбаны толтырады.

 

IX. Қорытындылау. Әділқазыларға сөз беру. Жеңімпазды анықтау.