МЫҢЖАСАРОВА СВЕТЛАНА КЕНБАЙҚЫЗЫ
Т.Ізтілеуов атындағы №29 қазақ орта мектебінің информатика пәні мұғалімі
Сабақтың тақырыбы: §3. Сандарды позициялық санау жүйелеріне көшіру
Сабақтың мақсаты: білімділік: сандарды бір жүйеден екінші жүйеге көшіруді үйрету;
дамытушылық: сандарды бір санау жүйесінен екіншісіне көшіру дағдыларын қалыптастыру;
тәрбиелік: жеке, жұппен, топпен жұмыс істеуге, уақытты тиімді пайдалана білуге тәрбиелеу.
Сабақ түрі: практикум элементтері бар көрсете түсіндіру.
Сабақтың типі: аралас сабақ.
Сабақтың әдіс – тәсілдері:
Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар:
Сабақтың барысы:
ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚТЫ ОЯТУ САТЫСЫ
«Сен білесің бе?» викторина.
1. Бір бала: — Менің 100 бауырым бар. Кішісі 1000 жаста, ал үлкені 1111 жаста. Үлкені 1001 сыныпта оқиды, — деді. Солай болуы мүмкін бе? (Мүмкін. Баланың 4 бауыры бар, кішісі 8 жаста, үлкені 15 жаста, үлкені 9 сыныпта оқиды.)
2. Медициналық сүліктің неше көзі бар? Көмек: екілік санау жүйесінде 1010. (10 көзі бар)
МАҒЫНАНЫ ТАНИ БІЛУ САТЫСЫ
Сандарды бір санау жүйесінен ондық жүйеге көшіру үшін жаймаланған түрде математикалық есептеу жүргізу қажет. Есептеу кезінде санау жүйесі негізінің дәрежелік кестесін пайдалануға болады.
Мысалы: 1101,012=1*23+1*22+0*21+1*20+0*2-1+1*2-2=8+4+0+1+0,5+0,25=13,7510
456,788=4*82+5*81+6*80+7*8-1+8*8-2=256+40+6+0,875+0,125=30310
7C,1A16=7*161+12*160+1*16-1+10*16-2=112+192+0,0625+0,0390625=304,101562510
Бүтін ондық санды ондық емес санау жүйесіне көшіру үшін осы санды санау жүйесінің негізіне бөлінді бөлгіштен кіші болғанша бөлу керек. сан жаңа жүйеде бөліндінің қалдығы ретінде соңынан бастап жазылады.
Мысалы:
а) 18110→?8 ә) 62210→?16 б) 2310→?2
Нәтижесі: 18110=2568 Нәтижесі: 62210=26Е16 Нәтижесі: 2310=101112
Ондық дұрыс бөлшекті басқа жүйеге көшіру үшін бұл бөлшекті сол жүйенің негізіне біртіндеп көбейту керек. Мұндай жағдайда бөлшектің бөлігі ғана көбейтіледі. Бөлшектер жаңа жүйеде бүтін бөлігі ретінде біріншіден бастап жазылады.
Мысалы:
0,312510→?8
Нәтижесі: 0,312510=0,248
Бұрыс ондық бөлшекті ондық емес санау жүйесіне көбейту үшін бүтін бөлігін және бөлшек бөлігін бөлек – бөлек көшіру керек.
Мысалы:
23,12510→?2
1) Бүтін бөлігін көшіреміз; 2) Бөлшек бөлігін көшіреміз:
Сонымен 2310= 101112; 0,125= 0,0012.
Нәтижесі: 23,12510=10111,0012.
Кез келген санау жүйесінде бүтін сандар – бүтін, ал дұрыс бөлшектер – бөлшек түрінде қалады.
Сегіздік немесе оналтылық санды екілік санау жүйесіне түрлендіру бастапқы санның әрбір цифрын үш (сегіздік сан үшін — триадаларға) немесе төрт (он алтылық сандар үшін – тетрадаларға) екі саннан тұратын топтарға көшіру арқылы жүзеге асырылады.
Мысалы:
Екілік санау жүйесінен сегіздік (он алтылық) санау жүйесіне көшіру үшін әрбір түрлендіретін екілік сан оңнан солға қарай әрқайсысында төрттен болатын топтарға (тетрадаларға) қажетіне қарай сол және оң жақтардағы топтарға нөл қою арқылы бөлінеді, өйткені сегіздік (он алтылық) санның кез келген цифрын жазу үшін төрт екілік цифр қажет. Мысалы:
Сегіздік санды он алтылық санға көшіру екілік санау жүйесінің негізінде триад және тетрадалар көмегімен жүзеге асады.
Мысалы: 175,248→?16
Нәтижесі: 175,248=7D,516.
ОЙТОЛҒАНЫС САТЫСЫ
Тест тапсырмаларымен жұмыс.
1 – нұсқа
Сандарды бір санау жүйесінен екінші жүйеге көшіріңіздер (1 – 10):
1. 2410=?2
а) 111002
ә) 110002*
б) 101002
в) 111012
2. 1101112=?10
а) 2310
ә) 4710
б) 5510*
в) 8210
3. 4910=?8
а) 258
ә) 168
б) 728
в) 618*
4. 778=?10
а) 4510
ә) 6310*
б) 2310
в) 9810
5. 1001001111102=?8
а) 44768*
ә) 32658
б) 65448
в) 44778
6. 75428=?2
а) 110111110102
ә) 100100111112
б) 1111011000102*
в) 101001110112
7. 18210=?16
а) A216
ә) B816
б) 3C16
в) B616*
8. 2A16=?10
а) 4210*
ә) 4610
б) 6510
в) 4810
9. 4B816=?2
а) 100101111112
ә) 111101101112
б) 100101110002*
в) 111011110102
10. 1011000111011012=?16
а) 5AB816
ә) 58ED16*
б) 2AFE16
в) 58DE16
2 – нұсқа
Сандарды бір санау жүйесінен екінші жүйеге көшіріңіздер (1 – 10):
1. 2910=?2
а) 111002
ә) 110002
б) 101002
в) 111012*
2. 1011112=?10
а) 2310
ә) 4710*
б) 5510
в) 8210
3. 2110=?8
а) 258*
ә) 168
б) 728
в) 618
4. 278=?10
а) 4510
ә) 6310
б) 2310*
в) 9810
5. 110101101012=?8
а) 44768
ә) 32658*
б) 65448
в) 44778
6. 33728=?2
а) 110111110102*
ә) 100100111112
б) 1111011000102
в) 101001110112
7. 6010=?16
а) A216
ә) B816
б) 3C16*
в) B616
8. 2Е16=?10
а) 4210
ә) 4610*
б) 6510
в) 4810
9. 7B716=?2
а) 100101111112
ә) 111101101112*
б) 100101110002
в) 111011110102
10. 1011000110111102=?16
а) 5AB816
ә) 58ED16
б) 2AFE16
в) 58DE16*
Бағалау
Үйге тапсырма
