Темір

Ақтөбе облысы  Шалқар ауданы  Қауылжыр ауылы
ГКС-12 орта мектебінің химия пәнінің мұғалімі
Аманжолов Қасым Есмұханұлы

Сабақтың  мақсаты:
-Темірдің  периодтық жүйедегі  орны және атом құрлысвмен  таралуы мен алынуымен және қасиеттерімен маңызды қосылыстармен  танысу,
-Өз бетімен еңбектену іскерліктерін  арттырып,танымдық белсендіктерін  дамыту.
-Ойлау қабілеттерін  дамыта  отырып,ғылыми дүниетанымын қалыптастыру,пәнге қызығушылығын  арттыру
Құралдар мен  реактивтер:темір үгіндісі,темір  қосылыстары, Д.И Менделеевтің  периодтық жүйесі, интерактивті  тақта.
Сабақтың типі: жаңа  білімді меңгеру
Сабақың түрі: үш  кезеңді талдау  сабағы.Сабақтың  әдісі: интерактивті  тақта , бағдарланған  тапсырмалар

Мағынаны тану

Ой қозғау

 

 

Сабақтың  жоспары

	Білімді тиянақтау		қортындылау

 

 

Үй тапсырмасын  сұрау

1.Жай  зат хромға сипаттама  бер?

2.Хромның физикалық және химиялық  қасиеттері

3.Хромның оттекті қосылыстарын жаз

4.Мына өзгерістерді  жүзеге асыр:

а) Cr₂(SO₄)₃           Cr(OH)₃              Cr₂O₃            Cr              Cr₂S₃    

5.-

Жаңа сабаққа  кіріспе

(сұрақ қою  арқылы)

1. Басқа ұқсамайтын ерекшке  қасиеттері  бар металл.
2. Сонымен  қатар өмір өзегі  болып  табылады.

Ақпан  айының  16-сы

7.5  Темір

Физикалық қасиеттері

Табиғатта Таралуы және өнеркәсіпте алынуы

Периодтық жүйедегі Орны және атомқұрлысы

                                                                                      

 

 

 

 

Темір

 

 

 

 

 

Темір  табиғатта таралуы бойынша  екінші  металл. Жер қыртысындағы массалық  үлесі   5,1%

Метиориттердің  құрамында темір бар,сондықтан «аспан тасы» деп атаған.

Fe₂O₃қызыл  теміртас

Темірдің кендері          Fe₃O₃магниттік теміртас

FeS₂пирит

 

Темірдің                       FeSО₄

Минералды

Сулардың құрамында    Fe(HCO₃)₂

 

Алынуы.

Оның оксидтерін сутекпен,алюминймен  немесе көміртек (ІІ) оксидімен тотықсыздандырып  алады

FeO₄+4CO=4CO₂

FeO+H₂-Fe+H₂O

Fe₂O₃+2A1=2Fe+A1₂O₃

Физикалық қасиеттері:

Жылтыр

Fe                                  Күмітей ақ  түсті металл

Темір                                     p=7.87г/см³

t_балқу=+1539⁰C

Оңай магниттеледі

Химиялық қасиеттері

Темір-орташа белсенді металл. Белсенді беиметаллдар тотықтандырады.

2Fe^o+3Cl₂^o=2Fe+3Cl₃^-1

Fe^o+S^o=Fe+2S^-2

Қыздырған темірдің жұқа жоңқалары оттекке темір тотқағын түзіп жанады.

3Fe+2O₃=Fe₃O₄(FeO*Fe₂O)

Қыздырған теміор су буымен әріптеседі:

Fe^o+H+¹₂O=Fe⁺²O+H₂

Ылғал ауада  темір тотығу өнімінің  қоспасы тотпен қапталады.

4Fe^o+6H₂O+3O₂^o=4Fe⁺³(OH)₃

Темір қышқылдарда +2 тотығу дәрежесіне дейін тотығып,сутекті тотықсыздандырады.

Fe^o+2H⁺¹Cl=Fe⁺²Cl₂+H₂^o

Темір белсенді төмен металлдарды  тұздарынан тотықсыздандырады.

Fe^o+Cu+2Cl₂=Fe+2Cl₂+Cu^o

Темірдің маңызды қоспалары:

Fe(OH)₂                         Fe₂O₃

Темір (ІІ)гидрооксиді  темір (ІІІ)оксиді

 

Fe Тұздары                            Fe⁺³   тұздар

 

Қара түсті ұнтақ

FeO            суда ерімейді

Негіздік  қасиет көрсетеді

 

Күрен,қоңыр  ұнтақ

Fe₂O₃                суда ерімейді

Негіздік оксидте тән қасиет

Жоғарғы  температурада  негіздік оксидтермен және балқытқанда сілтімен қосылады.

СаО+Fe₂O₃=Ca(FeO₂)

_{Кальций периті}

                               _500оС

Fe₂O₃ +2NaOH====2NaFeO₂+H₂O

Темір гидрооксиді.

1. Гидрооксидтердін алу үшін сәйкес тұздарын сілтілермен әрекеттестіреміз
2. Fe(OH)₂-негіздік  қасиет

Fe(OH)₃-екідайлы қасиет

1. Қыздырғанда ыдырайды
2. Fe(OH)₂ тұрақсыз, баяу тотығады

 

Темір қосылысарын анықтау үшін сілті пайдаланады.

 

Қолданылуы

трансформаторларды

Таза темір               электромоторда

Техниканың басты конструкциялық материалдары

Жаңа сабақты бекіту

І кезең. Менің тұжырымым дұрыс па?

Дұрыс-,қате^

1. Темір белсенді металл,s-элементке  жатады
2. Темір ауыспалы тотығу дәрежесін көрсетеді,
3. Приттің формуласы  Fe₂O₃
4. Темір иілгіш, оңай магниттеледі
5. Темір (ІІІ) оксиді суда ериді
6. Темір  тотығынын формуласы FeO
7. FeO-ді қышқылдық оксид
8. Үлкен адамның ағзасында 4-5г темір  бар
9. Темір тұздарын сілтілермен анықтайды
10. Табиғатта таралу бойынша  І орында