Оңтүстік Қазақстан облысы, Төлеби ауданы
Ы.Алтынсарин ШЖЖОМ информатика пәні мұғалімі
Заитова Гульмира Рахмановна
I. Сабақтың тақырыбы: Кестеде есептеулер орындау.
II. Сабақтың мақсаты: Оқушыларға кестеде тігінен және көлденең цифрлардың қосындысын табу жолдарын үйрету. Word мәтіндік редакторында оқушыларға кесте жасау мен толтыруды меңгерту.Оқушыларды
компьютерде орындаған кестелерінде есептеулер орындауды үйрету.
III. Сабақтың көрнекілігі: Плакаттар, карточкалар және компьютерлік тест, MS Word мәтіндік редакторы, компьютер және интерактивті тақта.
IV. Сабақтың типі: Презентация арқылы кесте туралы ұғым беру, сызық және бояулармен әсемдеу түрлерін үйрету жөніндегі баяндау
тәсілі. Зертханалық жұмысты оқушыларға көрсету.
V. Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Компьютерлердің жұмыс қабілетін байқау.
3. Өткен сабақты қайталау, оқушылардан өтілген сабақты
сұрау
13.1 Кестелерді жасау және толтыру.
Windows жүйесіндегі Word редакторының ерекшелігі – ол
кестелермен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
кесте жасау: кестені жасау үшін
таблица / добавить таблицу
командасын басу керек. Осы кезде 13.1-
суретте келтірілген диалогтік терезе
пайда болады.
Әрине бұл жерде кестедегі бағандар мен жолдардың санын алдын –ала өзгертуге болады.
Мысалы ретінде, апталық шығындар кестесін жасайық:
Апта күні тағамдар Өнеркәсіп тауарлары Басқа шығындар
Дүйсенбі 125 50 120
Сейсенбі 250 500 20
Сәрсенбі 300 120 50
Бейсенбі 200 680 20
Жұма 0 120 0
Сенбі 1200 0 40
Жексенбі 0 0 300
Ол үшін 4 баған 8 жолдан тұратын кесте жасау керек екені анық. Содан кейін сол кестені толтыру керек. Бір ұяшықтан екіншісіне көшу бағыттауыштары бар пернелер немесе маус меңзерінің көмегімен атқарылады. Содан кейін жоғарыда көрсетілгендей, керекті қаріптер мен рамкілерді орнату керек. Рамкілерді Обрамление панелінің көмегімен істеу ең қолайлы әдіс екенін естеріңізге саламыз.
Қысқаша түсініктеме.
— кесте қатары: кестелердің қатары мен жолдарын
нөмірлеу қалыптасқан. Яғни жолдар сандармен 1,2,3,… нөмірленеді.
— кесте бағандары: ал бағандар латын әріптерімен
A,B,C,D,… нөмірленеді.
Сонда,бағандар мен жолдардың қиылысқан жерінде орналасқан ұяшықтар А1, С5 және т.с.с. деп белгіленеді. Сондықтан, мысалыға жоғарыдағы кестеде сәрсенбі күнгі тағамдар шығыны көрсетілген ұяшық В4 деп белгіленеді.
4. Жаңа сабақ материалы.
Берілген кестені Күн қорытындысы бағанымен және Шығын түрінің қорытындысы жолымен толықтырамыз және оларға формула кірістіреміз.
Бағанды кірістіру үшін маустың меңзерімен соңғы бағанға тұрып,
Таблица / Разбить ячейки
командасын берсе жеткілікті және жаңа бағанда Күн қорытындысы атауын теру керек. Қажет болған жағдайда, бағанның енін өте оңай әдіспен өзгертуге болады. Ол үшін маус меңзерін баған жиегіне қойып, батырманы басулы күйде ұстап тұрып, керекті бағытта бағана шекарасын жылжыту керек.
Құжаттағы мәтіннің бөлігін айыру үшін сызықтар мен көмкермелерді пайдалануға болады. Ол үшін
Формат / Границы и Заливка
беруге тиіс. Осы кезде границы изаливка диалогтік терезесі пайда болады.
Одан әрі сызықтың түрін, түсін таңдап, ок батырмасын басуымыз керек.
Жаңа бағаннныңбірінші ұяшығында тұрып (Дүйсенбі жолындағы Е2 ұяшығы)
Таблица / Формула / Sum(left)
формуласын көрсету керек – сол жолдағы сол жақта тұрғансандардың қосындысы.
Содан кейін Е3 ұяшығына көшіп, осы формуланы кірістіру керек, т.с.с.
Таблица / Формула / Sum(left)
Апта күні Тағамдар Өнеркәсіп тауарлары Басқа шығындар Күн қорытындысы
Дүйсенбі 125 50 120 295
Сейсенбі 250 500 20 770
Сәрсенбі 300 120 50 470
Бейсенбі 200 680 20 900
Жұма 0 120 0 120
Сенбі 1200 0 40 1240
Жексенбі 0 0 300 300
Формулаларды көру режимін алдын – ала қосу:
Alt+F9 пернелерінің комбинациясы ұяшықта формулалар пайда болады.
Формулаларды толтыруды аяқтасымен, аталған Alt+F9 комбинациясымен есептеулерді көру режимін қосу керек – сол кезде формулалар орнына берілген формулалар бойынша есептеулер нәтижесіболатын сандар көрінеді.
Формулаға кіретін ұяшықтардың ішіндегі мазмұны өзгерген жағдайда, формулалардың әрекет нәтижелерін де арнайы жаңартып отыру керек. Ол үшін бүкіл кестені (немесе қажет ұяшықты) ерекшелеп, F9 пернесін басу керек.
Шығын түрінің қорытындысы жолын кірістіру:
Таблица / Вставить строки
командасын беру керек, ал сол жолдағы ұяшықтардың бәріне Sum(Above) формуласын кірістіру керек – баған бойынша жоғарыдан бастап барлық сандарды қосу.
Таблица / Формула / Sum(Above)
формуласын толтыру.
Апта күні Тағамдар Өнеркәсіп тауарлары Басқа шығындар Күн қорытындысы
Дүйсенбі 125 50 120 295
Сейсенбі 250 500 20 770
Сәрсенбі 300 120 50 470
Бейсенбі 200 680 20 900
Жұма 0 120 0 120
Сенбі 1200 0 40 1240
Жексенбі 0 0 300 300
Шығындар түрінің қорытындысы
2075
1470
550
4095
Тағы бір ескертеріміз, кестелерде басқа да формулалар қолданылуы мүмкін. Мысалыға, көбейтінді (Product), орташа(Average), ең үлкен немесе ең кіші(Max не Min), және тағы басқалары.
5. Зертханалық жұмыс.
1. Компьютерлерді тексеру
2. MS Word мәтіндік редакторын іске қосу үшін
Пуск / Программы / MS Word
командасы жеткілікті.
3. Windows – тағы редактор терезесінің жоғарғы бөлігінде мынадай жүйелік меню бар:
Файл Правка Вид Вставка Формат Сервис Таблица Окно Справка
Жаңа құжат ашу үшін
Файл / Создать / Новый документ
командасын орындаймыз.
Құжатты алғаш рет сақтау үшін
Файл / Сохранить Как…
командасын орындаймыз.
— Зертханалық жұмыста біз кестелерді жасау,толтыру және кестелерде есептеулер орындаумен айналысамыз.
Word редакторында кесте жасау үшін:
Таблица / Добавить таблицу
командасын орындаймыз.
Осы кезде диалогкік терезе пайда болады
Вставка таблицы
Ол үшін 4 баған мен 8 жолдан тұратын кесте құрамыз:
число столбцов 4
число строк 8 ОК батырмасын басамыз.
Апта күні Тағамдар Өнеркәсіп тауарлары Басқа шығындар
Дүйсенбі 125 50 120
Сейсенбі 250 500 20
Сәрсенбі 300 120 50
Бейсенбі 200 680 20
Жұма 0 120 0
Сенбі 1200 0 40
Жексенбі 0 0 300
Содан кейін сол кестені толтырамыз.
Кестеде есептеулер орындаумен айналысамыз.
Берілген кестені Күн қорытындысы бағанымен және Шығын түрінің қорытындысы жолымен толықтырамыз және оларға формула кірістіреміз.
Бағанды кірістіру үшін маустың меңзерімен соңғы бағанға тұрып,
Таблица / Разбить ячейки
командасын берсе жеткілікті және жаңа бағанда Күн орытындысы атауын теру керек.
Жаңа бағанның бірінші ұяшығында тұрып (Дүйсенбі жолындағы Е2 ұяшығы)
Таблица / Формула
командасын беріп, пайда болған диалогтік терезеде Sum(left) формуласын көрсету керек – сол жолдағы сол жақта тұрған сандардың қосындысы.
Содан кейін Е3 ұяшығына көшіп, осы формуланы кірістіру керек, т.с.с.
Таблица / Формула / Sum(left)
Апта күні Тағамдар Өнеркәсіп тауарлары Басқа шығындар Күн қорытындысы
Дүйсенбі 125 50 120 295
Сейсенбі 250 500 20 770
Сәрсенбі 300 120 50 470
Бейсенбі 200 680 20 900
Жұма 0 120 0 120
Сенбі 1200 0 40 1240
Жексенбі 0 0 300 300
Формулаларды көру режимін алдын – ала қосу:
Alt+F9 пернелерінің комбинациясы ұяшықта формулалар пайда болады. Шығын түрінің қорытындысы жолын кірістіру:
Таблица / Вставить строки
командасын беру керек, ал сол жолдағы ұяшықтардың бәріне Sum(Above) формуласын кірістіру керек – баған бойынша жоғарыдан бастап барлық сандарды қосу.
Таблица / Формула / Sum(Above)
формуласын толтыру.
Апта күні Тағамдар Өнеркәсіп тауарлары Басқа шығындар Күн қорытындысы
Дүйсенбі 125 50 120 295
Сейсенбі 250 500 20 770
Сәрсенбі 300 120 50 470
Бейсенбі 200 680 20 900
Жұма 0 120 0 120
Сенбі 1200 0 40 1240
Жексенбі 0 0 300 300
Шығындар түрінің қорытындысы
2075
1470
550
4095
6. Тест сұрақтары :
1. MS Word-та орналастырылатын кесте бағаналарының мүмкін болатын саны қанша?
А) саны шектеусіз В) парақ енімен шектелге
С) 10 Д) 16 Е)256
2. MS Word-та орналастырылатын кесте жолдарының мүмкін болатын саны қанша?
А) саны шектеусіз В) парақ ұзындығымен шектелген
С) 10 Д) 16 Е)256
3. MS Word-тағы кестенің жолдары қалай таңбаланады?
А) А, В, С және т.с.с.
В) 1,2,3 және т.с.с.
С) ешқалай таңбаланбайды
Д) тек бағаналар ғана таңбаланады
Е) А,Б,В,Г және т.с.с.
4. MS Word-тағы кестенің А5 адресі бар ұяшығы … береді
А) 1-ші жол мен 5-ші бағананы
В) 5-ші жол мен 1-ші бағананы
С) 1-ші жол мен 1-ші бағананы
Д) 2-ші жол мен 5-ші бағананы
Е) MS Word-тағы кестенің ұяшықтары нөмірленбейді
5. MS Word-тағы кестенің бағаналары қалай таңбаланады?
А) А, В, С және т.с.с.
В) 1,2,3 және т.с.с.
С) ешқалай таңбаланбайды
Д) тек жолдар ғана таңбаланады
Е) А,Б,В,Г және т.с.с.
6. MS Word-тағы кестенің қай формуласы жол бойынша қосындыны есептейді?
А) SUM(Above)
B) SUM(Left)
C) SUM(Right)
D) Product(Above)
E) Product(Left)
7. MS Word-тағы кестенің қай формуласы бағана бойынша қосындыны есептейді?
А) SUM(Above)
B) SUM(Left)
C) SUM(Right)
D) Product(Above)
E) Product(Left)
8. MS Word-тағы кестенің формулаларды көру режиміне қалай ауысуға болады?
А) F9
B) Alt+ F9
C) Кесте / Формулалар режимі
Д) Кесте / Формулаларды көру
Е) Кесте / Формула / Есептеу режимі
7. Сабақты қорытындылау:
Word мәтіндік редакторының ерекшелігі – ол кестелермен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Арифметикалық операциялардың көмегімен кестеде есептеулер орындай аламыз. Оқушыларға кестелерді жасау және толтыруды меңгерту. Кестелерде бағандар мен жолдарды кірістіруді үйрету. Формуланы қалай кірістіруді меңгерте білу керек.
8. Оқушыларды бағалау:
Оқушылардың зертханалық жұмысын қорытындылай келе, компьютерде кестелерді жасау мен толтыту, жолдарды кірістіруді меңгеруіне қарай бағаладым.
9. Үйге тапсырма:
Керекті формулаларды пайдалануды көздей отырып, төмендегі кестелердің бірін жаса:
Іссапарлар жайлы есеп беру (бағандар: Қалалар, Жол, Тамақтану, Қонақүй, Қорытынды).
Қызметкерлер табысы (бағандар: Аты-жөні, Қызметақы, Сыйақы, Қосымша төлем, Салық, Қызмет төлемі, Қорытынды).
Материалдарды есепке алу (бағандар: Атауы, Өлшем бірлігі, Саны, Бағасы, Сомасы ).
Емтихандарды тапсыру нәтижесі (бағандар: Аты-жөні, Математика, Информатика, Ағылшын тілі, Экономика, Орташа баға).
Тест сұрақтары
1. MS Word-та орналастырылатын кесте бағаналарының мүмкін болатын саны қанша?
А) саны шектеусіз В) парақ енімен шектелге
С) 10 Д) 16 Е)256
2. MS Word-та орналастырылатын кесте жолдарының мүмкін болатын саны қанша?
А) саны шектеусіз В) парақ ұзындығымен шектелген
С) 10 Д) 16 Е)256
3. MS Word-тағы кестенің жолдары қалай таңбаланады?
А) А, В, С және т.с.с. В) 1,2,3 және т.с.с.
С) ешқалай таңбаланбайды Д) тек бағаналар ғана таңбаланады
Е) А,Б,В,Г және т.с.с.
4. MS Word-тағы кестенің А5 адресі бар ұяшығы … береді
А) 1-ші жол мен 5-ші бағананы В) 5-ші жол мен 1-ші бағананы
С) 1-ші жол мен 1-ші бағананы Д) 2-ші жол мен 5-ші бағананы
Е) MS Word-тағы кестенің ұяшықтары нөмірленбейді
Тест сұрақтары
1. MS Word-тағы кестенің бағаналары қалай таңбаланады?
А) А, В, С және т.с.с.
В) 1,2,3 және т.с.с.
С) ешқалай таңбаланбайды
Д) тек жолдар ғана таңбаланады
Е) А,Б,В,Г және т.с.с.
2. MS Word-тағы кестенің қай формуласы жол бойынша қосындыны есептейді?
А) SUM(Above) D) Product(Above)
B) SUM(Left) E) Product(Left)
С) SUM(Right)
3. MS Word-тағы кестенің қай формуласы бағана бойынша қосындыны есептейді?
А) SUM(Above) D) Product(Above)
B) SUM(Left) E) Product(Left)
C) SUM(Right)
4. MS Word-тағы кестенің формулаларды көру режиміне қалай ауысуға болады?
А) F9 Д) Кесте / Формулаларды көру
B) Alt+ F9 Е) Кесте / Формула / Есептеу режимі
C) Кесте / Формулалар режимі
