Ақтөбе облысы, Шалқар қалалық №1 орта мектебінің
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Жайымова Назымгүл Сағынайқызы
Мұғалімдердің жаңа педагогикалық технологияларды меңгеруі мен оны оқу-тәрбие үрдісіне енгізуі-уақыт талабы. Өйткені, жаңа педагогикалық технологияны меңгеру мұғалімдердің іскерлігін, ізденісін туғызып, шығармашылықпен жұмыс істеуіне жол ашса, оқушылардың білім сапасын арттыруға өз үлесін қосады. Сондықтан біздің мектебімізде Ж.А.Қараев пен Ж.У.Кобдикованың авторлығымен көпшілікке танымал болып жүрген «Үшөлшемді әдістемелік жүйе» технологиясын бірнеше мұғалім оқып, жұмыс жүргізуде. Ұсынылып отырған сабақ үлгісі осы технология бойынша 9-сыныпта өткен ашық сабақтың үлгісі.
Модуль-13 6-сабақ
Тақырыбы: Ғ. Мүсірепов «Ұлпан» романы
|
І кезең: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
«КӨПІР» тапсырмалары (оқушылар үйде орындап, бүгінгі сабаққа дайындалып келеді) |
Берілген тапсырмадағы шығарма атауын жаз:
1. 1934ж жазылған әңгіме а) «Ашынған ана» ә) «Ананың арашасы» б) «Ақлима» 2.1942ж жазылған әңгіме а) «Ер ана» ә) «Ақлима» б) «Ананың анасы» 3. 17 ай отырып, большевиктердің ананы түрмеден босатуы а) «Ер ана» б) «Өлімді жеңген ана» в) «Ашынған ана» 4.Топтық күрес, астыртын әрекеттер, ауылдың бай мен кедей болып бөлінуі. а) «Талпақ танау» ә) «Бір адым кейін, екі адым ілгері» б) «Ақлима» 5.Наталья ананың бейнесі а) «Ер ана» ә) «Ақлима» б) «Ананың арманы» |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ІІ кезең: Жаңа тақырып бойынша тапсырмалар |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Теориясы: «БІЛУ» (Кім? Не? Нені? Қашан? Қандай? Қалай? Не істеді?) |
Мәтіннен алынған үзінділерді толықтыр:
1.Қашан «Ұлпан» романы жазылды? Жауабы: 1974 «Ұлпан » ропманы жазылды 2. Кім Ұлпанды қара жорғасына мінгізіп аттандырып жіберді? Жауабы: Қаптаған қалың жылқының топтауына ұшыраған Ұшқоңыр жайлауын қорғауға белі шойырылып, мүгедек болып, төсектен тұра алмай жатқан Артықбай батыр амалсыз он бес – он алты жасар өжет қызы Ұлпанды қара жорғасына мінгізіп жіберді. 3. Кім есекейге жігіттің арызын айтқызбай келіп кетті? Жауабы: аңшы Мүсіреп 4.Кім үлкендермен сөз таластырмай, басын төмен иіп, арызына жауап күтіп қалды. Жауабы: жас жігіт үлкендермен сөз таластырмай, басын төмен иіп, аузына жауап күтіп қалды. 5.Кім өжет жастарды қатты ұнататын еді. Жауабы: Осындай өжет жастарды Есеней қатты ұнататын еді. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Теориясы: «ТҮСІНУ» (Неге? Неліктен? Себебі? Не үшін?) |
Берілген мәтіндегі ойды толықтыр: 1. Неліктен «жас жігіт жүйелі сөз жүйесін табар, жүйесіз сөз иесін табар» деді? Жауабы: Арызымызды айтып кел, деген жұрт асқақтай сөйле деп тапсырған жоқ еді, ағалар солай болып шыққса, айып менен да болған шығар «Жүйелі сөз жүйесін табар, жүйесіз сөз иесін табар» деген бар ғой. Міне,айыбым! – деп атынан түсті. 2.Тығырықтан шығудың жолын «түрік» пен мүсіреп оңай тапты. Жауабы:Қара жорғаның мойнына ат қосақтап қайырған дұрыс болар – деді. Айналайын, арысым – ай,таптың, таптың менің кәрі бозымды қосақтап жібер – деді. 3. Неліктен «Кенесарының көзін қайтсеңдер де құртындар» деді. Жауабы:Үш жыл елдің берекесін алған Кенесары қолың мүлде құртуға патша үкіметі жергілікті әкімдер – аға сұлтан – ақсүйектер — Есеней мен Шыңғысқа деп тапсырма берген болатын.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Теориясы: «ТАЛДАУ» (1.Салыстыр, 2.Айырмашылығы неде? 3. Ұқсастығы неде? 4. Тақырыптың басты идеясын жаз, — деген тапсырмалар болу керек. Немесе, 1-3 тапсырмаларды Венн диаграммасы арқылы қамтуға болады. |
Мәтін оқиғаларын сәйкестендір:
Екі оттың ортасында 1.Қалған Шыңғыстың амалы Мен Кенесарыны қонаққа шақырайын сендер осы кезде ауылға шабуыл жаса- ған болып Кене- сарыны да, мені де байлап алыңдар. 2.Есеней биге көрсетілген қошемет Сізге көп – көп сәлем айтты.Ресей өкіметі сіздің қызыметіңізді ұмытпайды.Қазір Есеней биге қандай қошемет көрсету керек .соны ойласты- рып қой. 3.Біжікеннің анасы Ұлпанға — Торсан бұзық адам аманаты екен.Енді менің дене- ме соның арам қолың тигізе көрме, ана!- деді
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Теориясы: «ЖИНАҚТАУ» (Қорытынды шығар, анықтама бер. Мазмұнды жүйеле, кесте, сызба, т.б. түрінде)
|
Тапсырма: Мінездеме бер:
Есеней бейнесі Ұлпан бейнесі Есеней қисық,қыңырлығымен Ұлпан орта жүзді аузына бірге жайы келген жерде өз мінін де мойындай білетін жан қаратқан әулие ана ғой. Ол қалың жылқының бетін қай Әулие болмаса айтқаны ыруға келген Ұлпаннан сөзден келер ме еді? Өлерінде тосылғанын тез мойындап,Ұл- Торсанды «маған көрсет панның қара жорғасына өзінің кен қорлығын өз басына көк атын қосақтап бүгін жібер- келсін» деп қарғаған іп кешірім сұрайды. екен |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Практикасы: «ҚОЛДАНУ» (қарапайым тапсырмалар)
|
Мәтіннен алынған үзіндіні толықтыр:
Ұлпан дүниеден өткеннен кейін Торсанның халы
Жауабы: Торсанның үлкен ұлы Шоқан әкесінің зұлымдығына шыдамай, өзің — өзі пышақтап жарып өлтіріпті..1920 ж Торсанның өзі өліп еді, балалары қайыр тілеп, қаңғып кетті. Торсанның қыстауы ауырып бос қалды. Алланың «зауалға сауап» дегені осы да! – деп әңгімесін аяқтады. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Практикасы: «БАҒА БЕРУ» (Сен қалай ойлайсың? Не істер едің?) |
Сен қалай ойлайсың, өз жерлесіміз Ұлпан ананың іс- әрекетін, оның данагөй ақылдылығын қазіргі өмірмен байланыстыруға болар ма еді?
Болады. Ұлпандай ана дәл сол күйінде қайталанбасы анық. Дегенмен, Ұлпандай данагөй ақылдылығын бұл өмірден де табуға болады деп ойлаймын…. .
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ІІІ кезең: Деңгейлік тапсырмаларды орындап, балл жинау |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
І деңгей (5 балл) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Теориясы: «БІЛУ» (Кім? Не? Қашан? Қандай? Қалай? Не істеді?) |
«Ұлпан» романындағы кейіпкерлерді тап: Аға сұлтан Есеней Аңшы Мүсіреп Есенейдің жары Ұлпан Есенейдің туған бөлесі Тұрлыбек Ұлпанның қызы Біжікен Күйеу баласы Торсан Асырап алған қызы Жәукен
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Практикасы: «ҚОЛДАНУ» (қарапайым тапсырма)
|
Сұрақтарға жауап бер:
1Ұлпанмен тең түсер ел аналары туралы не айтар едің және кімдерді атауға болар еді? Жауабы: Төле бидің келіні-Данагүл, Шыңғыстың анасы-Айғаным т.б. 2.Жазушы жасаған Ұлпан бейнесі қандай? Жауабы: Аналардың анасы, ел билеген көсем, сөз бастаған шешен, қоғам қайраткері. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
ІІ деңгей: (5 балл + 4 балл = 9 балл) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Теориясы: «ТҮСІНУ» (Неліктен? Себебі? Не үшін? Неге?) |
Кестені толтыр:
1. «Ұлпан» — тарихи ел шежіресінің мазмұны. Кестені толтыр.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Теориясы: «ТАЛДАУ» (1.Салыстыр, 2.Айырмашылығы неде? 3. Ұқсастығы неде? 4. Тақырыптың басты идеясын жаз, — деген тапсырмалар болу керек. Немесе, 1-3 тапсырмаларды Венн диаграммасы арқылы қамтуға болады. |
2. .Оқиғаның композициялық құрылымын идеясы негізінде жазып шық
Ұлпанның ақыр- Есенейдің Ұлпанмен кездесуі Торсанға қарғыс ғы байламы
3.«Ұлпан» романының басқа шығармалардан айырмашылығы неде?
Жауабы: Бір уез елді билеп билік айтушы, дүйім елдің үлкен-кішісіне басшы ақылгөй болу – Ұлпан сияқты дана әйелдерге ғана тән қасиет. Ондай кейіпкерлер тарихта болғандығымен ерекшеленеді. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Практикасы:
«ҚОЛДАНУ» (2-кезең қарапайым тапсырмаларының өзгертілген жағдайдағы нұсқалары орындалады) |
Сұрақтарға жауап жаз:
Жауабы: Ұлпанды «отырса-опақ, тұрса-сопақ» күйге түсіреді. 3.Ұлпан қай батырдың асын бергізіп еді? Жауабы: Сырым батырдың |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
ІІІ деңгей: (5 балл + 4 балл + 3 балл = 12 балл) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Теориясы: «ЖИНАҚТАУ» (Қорытынды шығаруға бағытталған: Мазмұнды жүйеле, анықтама бер, кесте, сызба толтыр, сөзжұмбақ, ребус шеш сияқты т.б. сөздер тапсырма шартында болу керек ) |
1. Тақырыпты қорытындылауға арналған, өз ой-пікіріңді жаз, кілт сөздерді қолданып, мазмұнды жүйелей отырып, «Ұлпан – ел анасы» деген тақырыпта эссе жаз.
Кілт сөздер: Ұлпан сөзі куәлі, аузы дуалы бәйбіше
Ұлпан-сөзі куәлі, сөзі дуалы бәйбіше. Ол орта жүзді аузына қаратқан әулие ана. Ұлпан өмірден көп қиыншылық көрген адам. Ол қазадан кейінкүйеу баласы Торсанның өзіне көрсеткен қорлығына шыдамай, өз-өзіне қол жұмсайды…. .
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Практикасы: «БАҒА БЕРУ»
(сен қалай ойлайсың? Не істер едің?) |
2.Сен Ұлпан бейнесінің өміршеңдігін қалай дәлелдер едің?
Ұлпан бейнесі-мәңгі жасайтын бейне. Себебі, Данагөй ананың бейнесі тарихта мәңгі қалды. Ана бейнесін қаламгер шебер жеткізген. «Ұлпан» бізге етене таныс атау. Ол біздің тұрғылықты жерімізбен тғыз байланысты екені , әрине, белгілі…
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
