Ақтөбе облысы, Темір ауданы, Шұбарқұдық №2 орта мектебінің
бастауыш сынып мұғалімі Сиюмова Мяаш Бөлекбайқызы
Тағылым сағат
Тақырыбы: Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы, ерінбе!
- Сабақтың мақсаты:
- Бастауыш сыныптарда өтілетін Абай шығармаларын пайдалана отырып, мазмұнын жете түсініп,одан үлгі-өнеге алуға баулу.
- Абай атаның балалық шағындағы білім мен ғылымға деген құштарлығын үлгі ету,одан өнеге алуға үйрету, қызығушылығын ояту.
- Абайдың ата-анасы, туған туыстарының білім мен ғылымды меңгеру жолындағы жан аямай көмектескендерін көрсету.
- Анасы мен әжесінің ауыз әдебиетінің мол асыл қазынасын қөп білетіндігін, оларды баласына қажымай, талмай, ерінбей айтып беретін үлгі ету.
- Оқушылардың өздерінің ата-анасы туралы ой қозғау, ойландыру.
- Білім алуға, оны үйренуге деген ата-ананың қызығушылығын көрсету.
- Жақсы мен жаманды ажырата білуге, асыл адамгешілік адал достыққа жалған мінездерін сақтандыру.
- Сабақтың көрнектілігі
1. Абайдың суреті.
2. Нақыл сөздер жазылған кеспе қағаздар.
3. «Сегіз аяқ» өлеңінен үзінділер.
4. Тірек сызбалар
а) 5 асыл сөз ә) 5 дұшпан
5. Абай атының жыл мезгілдері өлеңдеріне салынған оқушылар суреттері.
6. «Шегіртке мен құмырсқа» шығармасына салынған суреттер.
7. Көріністер: а) «Абай мен Әбіш»
Ә) «Шегіртке мен Құмырсқа»
8. Абайдың әндері жазылған диск.
- Пайдаланған әдебиеттер.
- Балдырған журналы.»Абай әндері»
- 1-4 сынып «Ана тілі» оқулықтары мен хрестоматиясы.
- Абай « қара сөздері» Алматы-1993ж.
- Бастауыш мектеп журналы.
- Оқулықтар.
Сабақтың бағыттары.
- Қызықты дерек, үзік сыр.
(қысқаша баяндама)
- Абай – табиғат суретшісі
( Абай өлеңдері жыл мезгілдері туралы)
- «Әнді сүйсең, менше сүй…»
(абай әндері туралы айту,әндерін орындау).
- Адам болам десеңіз!
(Өлеңдерін жатқа оқыту).
- Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен.
- Асыл сөз – нақыл сөз.
(Абай ата нақыл сөздеріне түсінік беру).
1-бастаушы
Құрметті ұстаздар! Бүгінгі сыныбымызда өткелі тұрған «Асыл сөзді іздесең Абайды оқы,ерінбе!» атты тағылым сағатына қош келіпсіздер! Қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбаев 1845 жылы тамыз айында кәзіргі Шығыс Қазақстан облысының Семей өңіріндегі Шыңғыстау маңындағы Қасқабұлақ деп аталатын көркем қоныстағы сәулетті ауылда дүниеге келеді. Ел молдасы азан айтып баланың құлағына үш рет айқайлап атын Ибрахим қойды.
2-бастаушы.
Құрметті ақсақалдар мен ақжаулықты аналар ежелгі қазақ салты бойынша бала туған ақ үйге кіріп «бауы берік болсын!», Ата-бабаларындай атақты абыройлы болсын! – деп жатты. Шынында да бұл баланың ата-бабалары өте атақты болатын. Арғысын айтпағанның өзінде жас Ибрахимнің туған атасы әйгілі Өсенбай би еді. Ибрахим дүниеге келгенде атасы Өскенбай дүниеден өткен еді. Жаңа туған сәбиді етегіне орап, көтеріп алған мейірбан жүзді қарт әйел, әже сол қадірлі бидің бәйбішесі-әжесі- Зере еді.
1-бастаушы.
Бұрынғыдан келе жатқан бұлжытпас салт бойынша әкесі Құнанбайды да, аналары да сүйікті ұлдарының өздерінің абырой мәртебелеріне лайық болып өсуін қатты қадағалаған.
2-бастаушы.
Абай 9 жасына дейін ауыл молдасынан оқып , хат танып ана тілінің сөз байлығы мен көркем нақыштарын едеуір меңгереді. Сөйтіп ұлы ақын 10 жасынан бастап өлең шығарған.
1-бастаушы.
Медресседе оқып жүрген кезінде Абай атаның зор жетістігі араб, түркі, парсы, қырғыз, өзбек нағай тілдерін жетік біледі. Медресседегі оқуының соңғы жылдары өз бетімен 3 айдай орыс мектебіне барып тіл үйренеді.
2-бастаушы.
13-жасар Абайды оқуын бітірмей ауылға алдырады.Әкесінің сондағы ойы оны ел ішіне араластырып,ел басқаратын мұрагер етіп қалдыру еді.
1-бастаушы.
15-жаста балалық қылмай үлкендерден білімі артылып, ел ішіндегі жұртты өзіне қаратып басшылыққа бұрынғы төрелермен талас қылып, әкесіне үлкен көмегі тиген.
2-бастаушы.
Абайдың 15-20 жасы ел басқару ісімен өтеді. Абай жасы 40-қа таянғанда біріңғай өлең жазумен , кітап оқумен айналысуға мүмкіндік алады.
1-бастаушы.
Әкесі атағы бүкіл қазаққа мәлім аға сұлтан –Құнанбай еді. Шешесі мінезге бай ауылға жайлы ,сонымен аса сыйлы Ұлжан бәйбіше еді. Абайдың бала кезінде әкесі Құнанбай ел басқару жұмысымен жүріп үйінде смрек болатын.
2-бастаушы.
Әйтседе сол қысқа , әрі сағынышты кездесулерден ақылды Абай әке мінезі танып , сезімтал жанымен аңғарып өсті. Оның бойына әкесінің батылдығы мен қызу қандылығы, жігерлілігі мен алғырлығы дарыды. Болашақ ақынның балалық шағы әжә мен шешенің тәрбиесінде өтті. Сүйікті немересінің Ибраһим деген атына тілі келмей оны «ойлы болсын, абайлағыш болсын» деген тілекпен Абай атандырған әжесі болатын.
1-бастаушы.
Өзара тау екі ана-әже мен шеше жаратылысынан байсалды, мейірбан, әділ адамдар болатын. Өздері жақсы көретін бұл баланы бауырмал ,адамгершіл қайырымды да әділ етіп өсіруге тырысты.
2-бастаушы.
Абай өңі қара торы, көзі өткір, кең маңдайлы, дембелше бойлы бала болатын.Мінезі жағынан ширақ, өткір, аңқаулығы мен тентектігі де аралас болса керек. Әсіресе бір көргенін, естігенін ұмытпайтын аса ұғымтал болыпты.
1-бастаушы.
Абайдың ертегі-аңыздарды , елдің өткен өмірінен қалған алуан түрлі әңгімелерді, өлең жырларды құмарта, жалықпай тыңдайды екен. Сондай әңгіме хикаяларды, ертегілерді көп білетін әрі нақышына келтіріп айтып беретін әжесі – Зере еді. Шешесі Ұлжан да ұлына ел ішінің қүлкілі оқиғаларын мысқыл , сықақ қоса отырып қызықты етіп әңгімелеп береді.
2-бастаушы.
Ел ішін аралап жүрген атақты ақын-жыршылар , ә,гімешіл –ертекшілер Зере мен Ұлжан ананың өтінішін екі етпей апталап жатып , Абайды әңгіме, жырға қандыратын.
1-бастаушы.
Абайдың еңбекқорлығы, аз ұйықтайтындығы, сергектігі, тамақты тарта ішетіндігі де бала кезінен бойына мықты жұққан мінез болатын.
2-бастаушы.
Абай жолы ұлғайған шағында да келген қаңтармен түннің бір уағына дейін сөйлесіп отырып, олар ұйқыға жатқан соң өзі оңай кітап оқып, не өлең жазады екен.
1-бастаушы.
Абай өлең мен өнер тіл құдіреті, жыл мезгілдері, адамның түрлі көңіл-күйлері мен күшті сезімдері дала тұрмысының әсерлері көріністері мен қызықтары, табиғат сұлулығы, әр түрлі мінездер жас ұрпақ жайлы т.б туралы ғажайып көркем өлеңдер тудырды.
2-бастаушы.
Ақын жастарды өнер-білімге шақырды. Адал еңбек етуге үндейді.
1-бастаушы.
Абай қасына әнші, күйші, сазгерлер үстаумен бірге өзіде 40-қа жуық ән шығарған.
2-бастаушы.
Құлақтан кіріп бойды алар Жақсы ән мен тәтті күй Көңілге түрлі ой салар. Әнді сүйсең менше сүй- деп ән өнерін ерекше бағалаған.
1-бастаушы.
Әннің естісі бар, есері бар, жарамды әнді таңдасаң, жаның еріп, жабырқаған көңілің көтерілер.
2-бастаушы.
Ендігі кезек атамыздың «Желсіз түнде жарық-ай» әніне беріледі.
Хор: «Желсіз түнде жарық-ай»
Желсіз түнде жарық-ай, Сәулесі суда дірілдеп Ауылдың жаны терең сай, Тасыған өзен гүрілдеп.
Қалың ағаш топырағы, Сыбырласып өзді-өзі Көрінбей жердің топырағы, Құрылған жасыл жер жүзі.
Тау жаңғырып ән қосып, Үрген ит пен айтаққа Келмеппе едің жол тосып Жолығуға аулаққа.
Мұғалім
Өзгеге көңілім тоярсың, Өлеңді қатіп қоярсың? Оны айтқанда толғанып, Іштегі дертті жоярсың. Қара басқан қаңғыған Жас надан нені ұға алсын?! Көкірегінде оты бар, Құлағын ойлы ер салсын!- деп ән айту еркінің ермегін, оны құлақпен тыңдап, жүрекпен ұғу керектігін айта келіп;
Әуелесін қалқысын! От-жалын боп шалқысын! Жылай-жырлай өлгенде , Арттағыға сөз қамын-деп әсем әнге сұлу сөз лайық екеін де ескерткен. Сол әндерді түгелге жуық қазіргі айтулы әншілеріміздің репертуарынан берік орын алған. Бибігүл Төлегенова апамыздың « Жалғыз түнде жарық ай», Жүсіпбек Елебеков»Сегіз аяқ», «Бойы бұлғаң»; Байғали Досымжанов»Көзімнің қарасы», »Мен көрдім ұзын қайың құлағанын», Ришат Абдуллин»Қаранғы түнде тау қалғып»,»Қор болды жаным», деп аталған Абай әндерін айтқанда тебіренбейтін, толғанбайтын пенде жоқ.
Ән: « Көзімнің қарасы» Аружан
1-бастаушы.
Абай атамыз табиғатқа жан бітіре көркем де, әсерлі бейнелеудің үздік шебері. Осындай туындыларына « Жаз», «жазғытұрым», «кыс», «күз» өлеңдері жатады.
2-бастаушы.
Атамыздың «Жазғытұрым» өлеңін арайлым жатқа айтады.
Арайлым
Жазғы тұрым қалмайды қыстың сызы, масатыдай құлпырар жердің жүзі, Жан-жануар адамзат анталаса, Ата-анадай елжірер күннің көзі.
Түйе боздап, қой қоздап қорада шу , Көбелек пен құстар да сайда ду-ду. Гүл мен ағаш майысып қарағанда, Сыбдыр қағып бұраңдап ағады су.
Мұғалім
Көл жағалай мамырлап қу менен қаз, Жұмыртқа іздеп жүгіріп балалар мәз. Ұшқыр атпен зырлатып тастағанда, Жарқ-жұрқ етіп ілінер көк дауылпаз. Құс қатарлап байлаған қанжығаға Қыз бұрандап жабысып, қалады наз Жазға жақын киінер қыз-келіншек, Жере жүзіне өң берер гүл-бәйшешек. Қырда торғай сайраса, сайда бұлбұл, Тастағы үнін қосар байғыз көкек…
Безендіріп жер жүзін тәңірім шебер, мейірбандық дүниеге нұрын төгер, Анамыздай жер иіп емізгенде, Бейне әкеңдей үстіне аспан төнер. Қара тастан басқаның бәрі жадырар, Бір сараңның басқаның бейілі енер. Тамашалап қарасаң тәңірі ісіне, Бойың балқып ерейді іште жігер.
1-бастаушы.
Атамыздың «Жаз» өлеңін Оралхан жатқа айтады
Аружан
Жаздыкүн шілде болғанда, Көкорай шалғын бәйшешек Ұзарып өсіп толғанда. Күркіреп жатқан өзенге, Көшіп ауыл қонғанда; Шұрқырап жатқан жылқының Шалғыннан жаны қылтылдап, Ат-айғырлар,биелер, Бүйірі шығып ыңқылдап… Арасында құлын-тай, Мұғалім. Айнала шауып бұлтылдап, Қыз-келіншек үй тігер, Жоғары-төмен үйрек қаз, Бұрыла басып былқылдап. Ұшып тұрса сампылдап… Ақ білегін сыбанып,
Әзілдесіп сыңқылдап.
2-бастаушы.
Аспанда қаптаған түсі суық сұр бұлт, жерді басқан дымқыл тұман, суық жел өтінде қалтыраған жапырақсыз ағаш, қурай, қара лашық кедей үйі, зеңгір көкте қатып бара жатқан қаз, тырна мен төменде қоңырқай түзде астық тартқан түиелер тізбегі, тым-тырыс жабырқау ауылдар, қырда тышқан аулаған иттер мен ауылдың тозған қонысына дейін дала елң ақын ақын қаламынан тыс қалмаған. «Күз»-өлеңі соның айғағы.
Айсезім.
Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан,
Күз болып дымқыл тұман жерді басқан.
Білмеймін, тоңғаны ма, тойғаны ма,
Жылқы ойнап, бие қашқан, тай жарысқан.
Жасыл шөп, бәйшешек жоқ бұрынғыдай,
Жастар күлмес, жүгірмес, бала шулай.
Қайыршы шал-кемпірдей түсі кетіп,
Жапырағынан айырылған ағаш,қурай.
1-бастаушы.
Ал, қысты адам бейнесінде суреттеу ұлы ақынға дейін болмаған үлкен жаңалық.
«Қыс» Аружан.
Ақ киімді денелі,ақ сақалды, Бұлттай қасы жауып екі көзін,
Соқыр-мылқау таымас тірі жанды. Басын сіліксе, қар жауып мазаңды алды.
Үсті-басы ақ қырау түсі суық, Борандай бұрқ-сарқ етіп долданғанда,
Басқан жері сықырлап келіп қалды. Алты қанат ақ орда үй шайқады.
2-бастаушы.
Ең ардақты мақсатың- ғылымды меңгеру дей тұра бес зиянды нәрседен аулақ болып, бес асыл қасиетті бойыңа дарытпасаң, ғылымнан да пайда жоқ дегенді бірден ашып айтады.Тілеуі мен өмірі алдындағы біздер сияқты ұрпаққа өлмейтін, ескірмейтін ақылын айтады.
1-бастаушы.
«Ғылым таппай мақтанба» дегенөлеңі жас ұрпаққа аталық мейірден, үміт пен сенімнен туған. Ендігі кезек осы өлеңге келіп тұр.
Нұрмұхан Ғайни.
Ғылым таппай мақтанба, Өсек, өтірік мақтаншақ,
Орын таппай баптанба, Еріншек, бекер мал шашпақ,
Құмарланып шаттанба, Талап, еңбек, терең ой,
Ойнап босқа күлуге Қанағат, рақым, ойлап қой,
Бес нәрседен қашық бол Бес асыл іс көнсеңіз.
Бес нәрсеге асық бол. Абай.
Адам болам десеңіз Болмасаңда ұқсап бақ,
Тілеуің, өмірің алдыңда Бір ғалымды көрсеңіз,
Оған қайғы жесеңіз. Ондай болмақ қайда деп,
Айтпа ғылым сүйсеңіз,
Сізге ғылым кім берер,
Жанбай жатып сөнсеңіз
Дүниеде өзі мал да өзі,
Ғылымға көңіл бөлсеңіз.
Рахат.
Өзің үшін үйренсең, Сөзіне қарап кісіні ал,
Жамандықтан жиренсең, Кісіге қарап сөз алма.
Ашыларсың жылма- жыл, Тез үйреніп тез жойма,
Біреу үшін үйренсең, Жас уақытта көңіл –гүл.
Біреу білмес сен білсең,
Білгеніңнің бәрі тұл.
1-бастаушы.
Ұлы ақын өзі ерекше сүйіп, құмарта оқыған шығармаларды қазақша сөйлетуге мақсатты түрде, терең ойластырып кіріскен әрі зор құштарлықпен аударған аудармашы. Абайдың аудармашылық өнері кейінгілер үшін баға жетпес шеберлік мектебі болып қалды. Осындай аудармаларының бірі «Шегіртке мен құмырсқа»
2-бастаушы.
Бұл мысалдағы кейіпкерлер шегіртке мен құмырсқа бейнесінде көрсетеді. Адамның жақсы-жаман іс-қылығын, мінезін көрсетіп, оқырманға сабақ қылады.
1-бастаушы.
Енді «Шегіртке мен құмырсқа» көрініске көңіл бөлейік.
(Ана тілі оқулығы. 3-сынып.
2-бастаушы.
Жаз бойы жапырақтың бірін тамақ, бірін үй қылып, ән-думанмен өткізген шегірткенің күз болғанда күйі кетеді, жанын қоярға жер таппай қор болады.
1-бастаушы.
Абай ата өмірінің соңғы он шақты жылында толғандырған мәселер жайындағы ойларын қара сөзбен қағазға түсіріп, отыруды дағдыға айналдырады.
2-бастаушы.
Ұзын саны-45 көлемдері шағын, бір бетке толмайтындары да бар.Оларда өмірдің мәні, адамның адалдығы, білім, тәрбие, еңбек, өнер дін, имандылық т. б. Жайында сабақ береді.
1-бастаушы.
Бабамыздың « Қара сөздеріне» құлақ салайық.
31-сөз- Альбина
Естіген нәрсені ұмытпасқа 4 түрлі себеп бар; Әуелі көкірегі байлаулы берік болмақ керек; екінші сол нәрсені естігенде, я көргенде ғибрәтлану керек; көңілденіп, тұшынып ынтамен ұғыну керек; үшінші- сол нәсені ішінен бірнеше уақыт қайталап ойланып, көңілге бекіту керек; төртінші- ой кеселді нәселерден қашық болу керек. Егер кез болып қалса, салынбау керек. Ой кеселдері: уайымсыз, салғырттық, ойыншы- күлкішілдік, я бір қайғыға салыну, ябір нәрсеге құштарлық пайда болу секілді. Бұл төрт нәрсе- күллі ақыл мен ғылымды тоздыратын нәрселер.
37-сөз- Алтынай
Өзің үшін еңбек қылсаң, өзі үшін оттаған хайуанның бірі боласың. Адамшылдықтың қарызына еңбек қыласың, Алланың сүйген құлының бірі боласың. Бақпен асқан тапшадан мимен асқан қара артық, сақалын сатқан кәріден еңбегін сатқан бала артық… Жама дос көлеңке, басыңды күн шалса қашып құтыла алмайсың; басыңды бұлт шалса, іздеп таба алмайсың. Досы жоқпен сырлас, досы көппен сыйлас.Қайғысыздан сақ бол,қайғылыға жақ бол.
38-сөз –Арай
Күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар: Сонан қашпақ керек; әуелі надандық, екіншісі- еріншектік, үшіншісі-залымдық деп білісің.
Надандық- білім ғылымның жоқтығы, дүниеде еш нәрсені біліп болмайды.
Білімсіздік-Хайуандық болады
Еріншектік- күллі дүниедегі өнердің дұшпаны
Талапсыздық, жігерсіздік, ұятсыздық, кедейлік бәрә осыдан шығады.
Залымдық-адамның баласының дұшпаны, Адам баласына дұшпан болса, адамнан бөлінеді, бір жыртқыш хайуан қисабына қосылады.
2-бастаушы.
Абай атамыздың балаларының бәрі де өте тәрбиелі, ақылды да өнерпаз адамдар болып өскен. Әсіресе Абдрахманды жанындай жақсы көріп, үлкен үміт күтіп, онымен сырласып отырған.
1-бастаушы.
Наушабай деген кісі Абайдың үйіне түсіп ыңғайласып отырғаннан соң: -Абайжан өзіңе асыл сөз, алғыр ой тауып айтқан кісі болдыма?-деп сұрағанда тауып айтқан асыл сөздерін есіне алып, ризашылдығын білдіреді. « Әбіш пен Абай» әңгімесінен үзінді оқылады ( Ана тілі оқулығы. 122 бет).
(1-2 бастаушы)
Нұргүлім – Әбіш. Ақылай – Абай
Абай: — Қалқам Әбіш, осы әуелдегі жаратылыста ақ зат асыл ма?, қара зат асыл ма?
Әбіш: — Ақ зат асыл ғой!
Абай: — неге қара зат асыл емес пе?
Әбіш: — Қараны қалай асыл дейсіз?
Абай: — Біріншіден дүниедегі барлық адам баласы жаратылысты көзбен көреді емеспе. Барлық көздің ағы көрмейді, ортасындағы қарашығы көреді.Қараның асылдығына осы дәлел. Екіншіден қағаз ақ, одан адам оқып білім ала алмайды, үстіне жазған қара сиядан оқып білім алады. Үшіншіден, Жастық шақта адамның сақал шашы қара болады. Осыған байланысты жас күнде адамда ақыл, білім, қайрат көп болады.Қартайғанда шаш, сақал ағарады. Ал адамда қайрат та азаяды. Сондықтан қара да асыл ма деп ойлаймын!
Әбіш:- Оның бәрін қалай білдіңіз?
Абай: — Ақылмен білдім
Әбіш: — Олай болса ақыл мида болмай ма, ал ми ақ зат емес пе? Екіншіден ақыл-нұр, жарық зат о да аққа ұқамай ма?
2-бастаушы.
Абай атамыздың қуанышы ұзаққа бармайды. 1895 жылы 27 жасында Әбіш қайтыс болады. Әке үміті ақталмайды.
1-бастаушы.
Өнер тілі мен өз заманы мен оның адамдары туралы, өз басының мұңы мен қайғысын ашына жырлайды.
«Сегіз аяқ» өлеңінде «жақсыдан үйрен, жаманнан жирен» дегендей осы қасиеттер айқын көрініс табады.
Самат Азамат
Болмасын кекшіл Басында ми жоқ болсайшы көшіл Өзінде ой жоқ Жан аямай кәсіп қыл Күлкішіл керден, наданның Орынсыз ыржаң Көп айтса , көнді Болымсыз қылжаң Жұрт айтса болды Бола ма дәлел нәсіп бұл? Әдеті надан адамның Еңбек қылсаң ерінбей Бойда қайрат, ойда көз Тояды қарның тіленбей. Болмаған соң айтпа сөз.
Айдана Арай
Қайнайды қаның Тасыса өсек Ашиды жаның Ысқырта кесек Мінездерін көргенде Құмардан әбден шыққаны «Жігерлен» сілкен; күлпілдек мақтан, «Қайраттан беркін». Табытын қаққан,- Деп насихат бергенде Аңдығаны, баққаны. Ұятсыз, арсыз салтынан Ынсап, ұят терең ой, Қалғып кетер артынан. Ойлаған жөн жоқ, жауып қой.
Нұрлыбек
Аулаққа шықпай, сыбырлап бұқпай. Мейірленбес еш сөзге, Пайдасыз тақыл- Байлаусыз ақыл, Атадан бала ойы өзге. Санасыз, ойсыз жарымес, Өз ойында ар емес.
1-бастаушы.
Абай атамыз 19504 жылы 59 жасында қайтыс болады. Абай атамыздың өмір жолын зерттеп 20 томдық « Абай жолы» асыл мұра жазып әлемге танытқан Мұхтар Әуезов.
1-бастаушы.
-Ақылай, манадвн бәрі айтылып жатқан сөздің тоқсан ауыз , тобықтай түйініне тоқталайық.
2-бастаушы.
-«Арналы бұлақ- асыл сөз, асыл сөз нақыл сөз» — демекші нақылға айналып кеткен сөздерге кезек те келіп қалыпты.
Нақыл сөздер айту
(Оқушылар кезекпен)
- Білімдіден шыққан сөз, Талаптыға болсын кез
- Болмасаңда ұқсап бақ, бір ғалымды көрсеңіз, Ондай болмақ қайда деп, Айтпа ғылым сүйсеңіз.
- Адам баласына, адам баласының бәрі дос.
- Досыңа достық қарыз іс. Дұшпаныңа әділ бол.
- Жаман дос- көлеңке, басыңды күн шалса, қашып құтыла алмайсың, басыңды бұлт алса, іздеп таба алмайсың.
- Адал еңбекпен мал іздемек ол арлы адамның ісі.
- Еңбексіз мал дәметпек-қайыршылық.
- Өз қайратыңа сүйеніп еңбегіңді сау, еңбек қылсаң қара жер де біледі, құр тасталмайды.
- Тамағы тоқтың Жұмысы жоқтың аздырар адам баласын
- Еңбек қылмас еріншек адам болмас.
- Берекені көктен тілеме Еткен еңбектен тіле
- Атаңның ұлы болма, адамның ұлы бол.
- Пайда ойлама ар ойла.
1-бастаушы.
Сыныбымызда өткізілген «Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы, ерінбе! Тағылым сағатының қортынды сөзін келіп қатысып отырған қонақтарға беріледі.
Соңы:
- Мұғалімдер өз ойларын айтады
- Сабақта өзінің өнерімен білімімен көзге түскен оқушыларды марапаттайды.
- «Алғыс хат» мақтау қағаздармен марапатталады.
