Без рубрики

Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем

Алматы қаласы,  «Нұрсұлтан Назарбаевтың білім беру» Қоғамдық қоры
«Арыстан» мамандандырылған лицейі
Филология магистрі, Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Тулегенова Сания Батырбековна

Сабақ тақырыбы:  Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем
Сабақ мақсаты:  білімділік:
құрмалас сөйлемдердің басты белгілерін білу, құрылысын, құрамын ажырату, тыныс белгілерін дұрыс қойып жаза білуге үйрету.
дамытушылық: ынта қойып тыңдау, жазу талдау машықтарын қалыптастыру, сөздік қорын, сөз байлығын дамыту, талдау және салыстыра білу дағдыларын дамыту.
тәрбиелік: ұлттық салт-дәстүрді қадірлей білуге, еңбекті сүюге, жүйелі сөйлей білуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі  Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, сұхбаттасу, тест жұмысы
Сабақты дидактикалық материалдармен қамту: слайд, қосымша материалдар, семантикалық карта
Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті, тарих

Сабақ барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі:

1. Сәлемдесу

2. Сабақтажұмыс істеугежағдай жасау

3. Лицеистерді психологиялық тұрғыдан қарым-қатынасқа дайындау

4. Сабаққа дайындықты тексеру

5. Лицеистер назарын ұйымдастыру

6. Сабақтың жалпы мақсаты мен оны жүргізу жоспарын ашу

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.  6-тапсырма, өлеңді жаттау.

ІІІ. Жаңа материалды зерделеу. 

    Слайд.

 

Сложным называется предложение, состоящее из двух или нескольких простых предложений, объединенных по смыслу и составляющих единое целое.

Сложносочиненные предложения образуются при помощи следующих союзов:

 

Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем дегеніміз — жай сөйлемдердегі бір-біріне мезгілдес, болған уақиғаны, істі білдіреді.

Ыңғайлас (Сочинительные союзы): және, да, де, та, те (и, к, тому же).

 

Мысалы: Оның бүгін кеткісі келмеді және күн суық болды. (Он не хотел сегодня уезжать, и к тому же день был холодный)

Жиналыс бітті де, халық тарқай бастады. (Собрание закончилась, и народ стал расходиться).

 

Оқулықпен жұмыс.

1-тапсырма. Оқулықтың 29 бетіндегі 5 –тапсырмада берілген сөйлемдердің ішінен ыңғайлас салалас құрмалас сөйлемдерді теріп жазу.

 

 

Семантикалық карта

 

Мағыналық қарым-қатынасына

қарай түрлері

 

 

 

 

Мысалдар

Ыңғайлас салалас

Себеп-салдар салалас

Қарсылықты салалас

Түсіндірмелі салалас

Талғаулы салалас

Кезектес салалас

1997 жылы Н. Назарбаевтың «Қазақстан-2030» бағдарламасы жарияланды, халқы қызу қолдады.  

+

         
Адамды екі нәрсе қартайтпайды: бірі – жақсы мінез, екіншісі – жақсы сөз.       +    
Адамдарға мұғалімнің еткен әсері мәңгі қалып қояды, сондықтан да мұғалім өзін-өзі бақылай жүруге тиіс… (А. Мак)    

+

       
Бас болмақ оңай, бірақ бастамақ қиын.      

+

 

     
Сөз бен қылық суық көңілді жылытады немесе жфылы көңілді суытады.          

+

 
Ол бірде ақыл айтып отырды, бірде екеуін де кінәлі қылды.            

+

 

 

Тест сұрақтары. Берілген сөйлемдер

1. Көктем келді, дегенмен күн жылына қоймады.

А. Ыңғайлас салалас;                              D. Түсіндірмелі салалас;

В. Себеп-салдар салалас;                        Е. Талғаулы салалас;

С. Қарсылықты салалас;                         F. Кезектес салалас.

 

2. Күн батты, тауды қара көлеңке басты.

А. Ыңғайлас салалас;                              D. Түсіндірмелі салалас;

В. Себеп-салдар салалас;                        Е. Талғаулы салалас;

С. Қарсылықты салалас;                         F. Кезектес салалас.

 

3. 1993 жылы 18-қаңтарда тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш Ата Заңы қабылданды, алайда ол кейін бірнеше рет толықтырылды.

А. Ыңғайлас салалас;                              D. Түсіндірмелі салалас;

В. Себеп-салдар салалас;                        Е. Талғаулы салалас;

С. Қарсылықты салалас;                         F. Кезектес салалас.

 

4. Мезгіл кешкіріп кетті, сондықтан амалсыз қонуға тура келді.

А. Ыңғайлас салалас;                              D. Түсіндірмелі салалас;

В. Себеп-салдар салалас;                        Е. Талғаулы салалас;

С. Қарсылықты салалас;                         F. Кезектес салалас.

 

5. Әйелдің жалғыз жетістігі бар: — ол дақ түспеген ары. (Ж. Баласағұн).

А. Ыңғайлас салалас;                              D. Түсіндірмелі салалас;

В. Себеп-салдар салалас;                        Е. Талғаулы салалас;

С. Қарсылықты салалас;                         F. Кезектес салалас.

 

7.  Жүргенше қара бет боп өлген артық;

Не өлтір, не кеш тағы қолымды шеш. (Шәкәрім)

 

А. Ыңғайлас салалас;                              D. Түсіндірмелі салалас;

В. Себеп-салдар салалас;                        Е. Талғаулы салалас;

С. Қарсылықты салалас;                         F. Кезектес салалас.

 

8.  Ол біресе жылайды, біресе түк болмағандай күледі.

А. Ыңғайлас салалас;                              D. Түсіндірмелі салалас;

В. Себеп-салдар салалас;                        Е. Талғаулы салалас;

С. Қарсылықты салалас;                         F. Кезектес салалас.

 

9. Балалар ертеңгі тамақтарын ішіп болды да, далаға қарай жүгірді.

А. Ыңғайлас салалас;                              D. Түсіндірмелі салалас;

В. Себеп-салдар салалас;                        Е. Талғаулы салалас;

С. Қарсылықты салалас;                         F. Кезектес салалас.

 

10. Ананың сөйлеуге шамасы келмеді, өйткені қатты қорыққан болатын.

А. Ыңғайлас салалас;                              D. Түсіндірмелі салалас;

В. Себеп-салдар салалас;                        Е. Талғаулы салалас;

С. Қарсылықты салалас;                         F. Кезектес салалас.

 

 11. Өзі кетіп құтылды, әйтпесе өзіміз тастатқалы жүр едік.

А. Ыңғайлас салалас;                              D. Түсіндірмелі салалас;

В. Себеп-салдар салалас;                        Е. Талғаулы салалас;

С. Қарсылықты салалас;                         F. Кезектес салалас.

 

ІV. Үй тапсырмасы туралы ақпарат беру: Ыңғайлас салалас сөйлемге қатысты

5 сөйлем жазу.

 

V. Қорытындылау. 

Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем дегеніміз — жай сөйлемдердегі бір-біріне мезгілдес, болған уақиғаны, істі білдіреді.

Ыңғайлас (Сочинительные союзы): және, да, де, та, те (и, к, тому же).

 

VI. Бағалау.  Өзін-өзі бағалау.

 

Оқытушы                        Тулегенова С.Б.

Әдіскер                           Серікбаева К.А.

Добавить комментарий

Этот сайт использует Akismet для борьбы со спамом. Узнайте, как обрабатываются ваши данные комментариев.