Алматы қаласы, «Нұрсұлтан Назарбаевтың білім беру» Қоғамдық қоры
«Арыстан» мамандандырылған лицейі
Филология магистрі, Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Тулегенова Сания Батырбековна
Сабақ тақырыбы: Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем
Сабақ мақсаты: білімділік: құрмалас сөйлемдердің басты белгілерін білу, құрылысын, құрамын ажырату, тыныс белгілерін дұрыс қойып жаза білуге үйрету.
дамытушылық: ынта қойып тыңдау, жазу талдау машықтарын қалыптастыру, сөздік қорын, сөз байлығын дамыту, талдау және салыстыра білу дағдыларын дамыту.
тәрбиелік: ұлттық салт-дәстүрді қадірлей білуге, еңбекті сүюге, жүйелі сөйлей білуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, сұхбаттасу, тест жұмысы
Сабақты дидактикалық материалдармен қамту: слайд, қосымша материалдар, семантикалық карта
Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті, тарих
Сабақ барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі:
1. Сәлемдесу
2. Сабақтажұмыс істеугежағдай жасау
3. Лицеистерді психологиялық тұрғыдан қарым-қатынасқа дайындау
4. Сабаққа дайындықты тексеру
5. Лицеистер назарын ұйымдастыру
6. Сабақтың жалпы мақсаты мен оны жүргізу жоспарын ашу
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. 6-тапсырма, өлеңді жаттау.
ІІІ. Жаңа материалды зерделеу.
Слайд.
Сложным называется предложение, состоящее из двух или нескольких простых предложений, объединенных по смыслу и составляющих единое целое.
Сложносочиненные предложения образуются при помощи следующих союзов:
Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем дегеніміз — жай сөйлемдердегі бір-біріне мезгілдес, болған уақиғаны, істі білдіреді.
Ыңғайлас (Сочинительные союзы): және, да, де, та, те (и, к, тому же).
Мысалы: Оның бүгін кеткісі келмеді және күн суық болды. (Он не хотел сегодня уезжать, и к тому же день был холодный)
Жиналыс бітті де, халық тарқай бастады. (Собрание закончилась, и народ стал расходиться).
Оқулықпен жұмыс.
1-тапсырма. Оқулықтың 29 бетіндегі 5 –тапсырмада берілген сөйлемдердің ішінен ыңғайлас салалас құрмалас сөйлемдерді теріп жазу.
Семантикалық карта
|
Мағыналық қарым-қатынасына қарай түрлері
Мысалдар |
Ыңғайлас салалас |
Себеп-салдар салалас |
Қарсылықты салалас |
Түсіндірмелі салалас |
Талғаулы салалас |
Кезектес салалас |
| 1997 жылы Н. Назарбаевтың «Қазақстан-2030» бағдарламасы жарияланды, халқы қызу қолдады. |
+ |
|||||
| Адамды екі нәрсе қартайтпайды: бірі – жақсы мінез, екіншісі – жақсы сөз. | + | |||||
| Адамдарға мұғалімнің еткен әсері мәңгі қалып қояды, сондықтан да мұғалім өзін-өзі бақылай жүруге тиіс… (А. Мак) |
+ |
|||||
| Бас болмақ оңай, бірақ бастамақ қиын. |
+
|
|||||
| Сөз бен қылық суық көңілді жылытады немесе жфылы көңілді суытады. |
+ |
|||||
| Ол бірде ақыл айтып отырды, бірде екеуін де кінәлі қылды. |
+
|
Тест сұрақтары. Берілген сөйлемдер
1. Көктем келді, дегенмен күн жылына қоймады.
А. Ыңғайлас салалас; D. Түсіндірмелі салалас;
В. Себеп-салдар салалас; Е. Талғаулы салалас;
С. Қарсылықты салалас; F. Кезектес салалас.
2. Күн батты, тауды қара көлеңке басты.
А. Ыңғайлас салалас; D. Түсіндірмелі салалас;
В. Себеп-салдар салалас; Е. Талғаулы салалас;
С. Қарсылықты салалас; F. Кезектес салалас.
3. 1993 жылы 18-қаңтарда тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш Ата Заңы қабылданды, алайда ол кейін бірнеше рет толықтырылды.
А. Ыңғайлас салалас; D. Түсіндірмелі салалас;
В. Себеп-салдар салалас; Е. Талғаулы салалас;
С. Қарсылықты салалас; F. Кезектес салалас.
4. Мезгіл кешкіріп кетті, сондықтан амалсыз қонуға тура келді.
А. Ыңғайлас салалас; D. Түсіндірмелі салалас;
В. Себеп-салдар салалас; Е. Талғаулы салалас;
С. Қарсылықты салалас; F. Кезектес салалас.
5. Әйелдің жалғыз жетістігі бар: — ол дақ түспеген ары. (Ж. Баласағұн).
А. Ыңғайлас салалас; D. Түсіндірмелі салалас;
В. Себеп-салдар салалас; Е. Талғаулы салалас;
С. Қарсылықты салалас; F. Кезектес салалас.
7. Жүргенше қара бет боп өлген артық;
Не өлтір, не кеш тағы қолымды шеш. (Шәкәрім)
А. Ыңғайлас салалас; D. Түсіндірмелі салалас;
В. Себеп-салдар салалас; Е. Талғаулы салалас;
С. Қарсылықты салалас; F. Кезектес салалас.
8. Ол біресе жылайды, біресе түк болмағандай күледі.
А. Ыңғайлас салалас; D. Түсіндірмелі салалас;
В. Себеп-салдар салалас; Е. Талғаулы салалас;
С. Қарсылықты салалас; F. Кезектес салалас.
9. Балалар ертеңгі тамақтарын ішіп болды да, далаға қарай жүгірді.
А. Ыңғайлас салалас; D. Түсіндірмелі салалас;
В. Себеп-салдар салалас; Е. Талғаулы салалас;
С. Қарсылықты салалас; F. Кезектес салалас.
10. Ананың сөйлеуге шамасы келмеді, өйткені қатты қорыққан болатын.
А. Ыңғайлас салалас; D. Түсіндірмелі салалас;
В. Себеп-салдар салалас; Е. Талғаулы салалас;
С. Қарсылықты салалас; F. Кезектес салалас.
11. Өзі кетіп құтылды, әйтпесе өзіміз тастатқалы жүр едік.
А. Ыңғайлас салалас; D. Түсіндірмелі салалас;
В. Себеп-салдар салалас; Е. Талғаулы салалас;
С. Қарсылықты салалас; F. Кезектес салалас.
ІV. Үй тапсырмасы туралы ақпарат беру: Ыңғайлас салалас сөйлемге қатысты
5 сөйлем жазу.
V. Қорытындылау.
Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем дегеніміз — жай сөйлемдердегі бір-біріне мезгілдес, болған уақиғаны, істі білдіреді.
Ыңғайлас (Сочинительные союзы): және, да, де, та, те (и, к, тому же).
VI. Бағалау. Өзін-өзі бағалау.
Оқытушы Тулегенова С.Б.
Әдіскер Серікбаева К.А.
