«ТУБЕРКУЛЕЗ АУРУЫНЫЊ АЛДЫН АЛУ»

Ќазіргі тањда туберкулез денсаулыќ саќтау саласында к‰ллі єлем бойынша ењ µзекті проблема екеніне, біздіњ Республикамызда кењ тарап, ±лтымыздыњ денсаулыѓына жєне келешегіне ‰лкен н±ќсан келтіріп отырѓанына кµз жеткізу.

Аурудыњ – алдын алу шаралары жєне салауатты µмір салтын насихаттау.

Туберкулез ауруыныњ алдын алу жолдарын аныќтау.

1. Ѓылыми деректермен ж±мыс.

2. Интернеттен алынѓан мєліметтер.

3. Диспансерлік есепте т±рѓан адамдардыњ санын аныќтау, олармен кездесу, зерттеулер ж‰ргізу.

Мањѓыстау облыстыќ медицина колледжініњ «Балалар аурулары» пєнініњ оќытушысы Кулбатирова Н.Е.

1. Кіріспе – туберкулез ауруы жµнінде мєлімет.

2. Негізгі бµлім:

а/ Туберкулез ауруыныњ алдын алу жолдары жµнінде т‰сінік.

б/ Туберкулез ауруныњ адамдарѓа келтіріп жатќан зардабы.

3. Зерттеу бµлімі:

Осы кезењге дейін жарыќ кµрген медициналыќ єдебиет жєне мєліметтерге с‰йеніп туберкулездіњ алдын алу жолдарын кµпшілік адамдарѓа т‰сінікті т‰рде жєриялау.

4. Ќорытынды.

5. ¦сыныстар.

6. Пайдаланылѓан єдебиеттер

Ќай кеселде де, оныњ ішінде туберкулез сияќты аса ж±ќпалы, аса ќауіпті дерттен де емделіп, жазылудан кµрі, саќтанып, алдын-алу єлде ќайда жењіл емес пе? Туберкулезді болдырмау ‰шін ењ алдымен одан саќтана білу шарт. Саќ ж‰рсењ, сау ж‰ресіњ. ¤мір бойы денсаулыќты д±рыс ќалыптастыра білген адам ±заќ µмір с‰рушілердіњ ќатарында бола алады.

Меніњ б‰гінгі конференцияѓа ±сынып отырѓан таќырыбым «Туберкулез ауруыныњ алдын алу.» Б±л таќырыпты тањдаѓан себебім, туберкулез ауруы к‰ні б‰гінге дейін тµтенше µзекті єлеуметтік мєселе. Ќазіргі тањда туберкулез денсаулыќ саќтау саласында к‰ллі єлем бойынша ењ µзекті проблемалардыњ біріне  айналып отыр. Мєселен, д‰ниеж‰зілік Денсаулыќ саќтау ±йымыныњ деректері бойынша єлемде єр жыл сайын µкпе дертінен сегіз  миллион адам ажал ќ±шады екен. Яѓни, єр 4 секунд сайын бір адам µледі деген сµз. Туберкулездіњ адам µміріне тµндіретін ќауіпін медицина саласыныњ мамандары єр саѓат сайын апатќа ±шыраѓан «Боинг-747» ±шаѓыныњ зардаптарымен бірдей деп баѓалауда.

Адамзат µмірін осыншалыќ апат тµндіріп отырѓан ќ±рт ауруыныњ ќауіптілігін жоѓарыда айтып µткен д‰ниеж‰зілік денсаулыќ саќтау ±йымыныњ сарапшылары дерттіњ ж±ќпалылыѓымен т‰сіндіреді. Жєне соњѓы жылдары µкпе ќ±ртыныњ адам аѓзасында тез кµбейгіш єрі тµзімді т‰рініњ белењ алуы ќауіпті одан сайын ќоюлатып отыр. Дерек бойынша, к‰н сайын

22 000 адам єлемніњ єр т‰кпірінде туберкулез таяќшасын ж±ќтырады екен. Б±л дегеніњіз-тєуліктіњ єр бір тµрт секунд сайын бір адамныњ денсаулыѓына сызат т‰сті деген сµз.

Фтизиатр мамандар Ќазаќстандаѓы ќ±рт ауруыныњ белењ алуын мынандай жаѓдайлармен т‰сіндіреді екен:

— µтпелі кезењдегі экономикалыќ даѓдарыстыњ єлеуметтік жаѓдайды тµмендетіп жібергендігі, ж±мыссыздыќтыњ пайда болуы;

— ќоѓамдаѓы асоциалды адамдар тобыныњ кµбеюі, яѓни, араќќа салынушылардыњ, нашаќорлардыњ, мекен-т±раќсыз жандар саныныњ артуы;   кµші-ќон ‰рдісініњ ‰деуі;

— індеттіњ негізгі ошаѓы болып табылатын т‰рмелердегі адам саныныњ кµбеюі;

— медицина саласында жасалѓан сєтсіз реформалардыњ салдарынан туберкулезге ќарсы к‰рестіњ д±рыс жолѓа ќойылмауы;

— Ќаржыныњ жеткіліксіздігі жєне µкпе дертініњ алдын алу мен баќлауды ж‰зеге асыратын єдістердіњ ескіргендігі.

М±ныњ сыртында µкпе ауруларын емдейтін ауруханалардаѓы мамандардыњ тапшылыѓы мен жетіспеушілігі таѓы бар.Б±л жерде аќ желењ киген жандарды т‰сінуге болады: µкпе ќ±рты µршіп т±рѓан ортаѓа µз еркімен барып ж±мыс істеу «от алып, ќамысќа т‰скенмен» бірдей. Оѓан жалпы медицина мекемелеріндегі жалаќыныњ аздыѓын ќосыњыз.

1. Осы Н±сќау алѓашќы медико-санитарлыќ кµмек (б±дан єрi – АМСК ) ж‰йесi мен туберкулезге ќарсы к‰ресу ±йымдары (б±дан єрi — ТЌК¦) мамандарыныњ туберкулездi аныќтау жєне емдеудегі негізгі тєртібі мен ж±мыс кµлемін аныќтайды.

1.   Орналасуына байланысты туберкулездіњ т‰рлері:

1)   µкпе туберкулезi — (µкпе паренхимасыныњ патологиялыќ ‰рдіспен заќымдануы) µкпе ±лпасымен байланысты патологиялыќ ‰рдiс;

2)   µкпеден тыс туберкулез – µкпеден тыс барлыќ басќа м‰шелер (аѓзалар)   мен тіндердіњ туберкулезi (плевра, лимфа т‰йiндерi, iш ќуысы, несеп–жыныс ж‰йесi, терi, буын мен с‰йек, бас миы не/немесе ж±лын ќабыќшалары туберкулезі).

3. Туберкулезге шалдыќќан науќастардыњ т‰рлерi:

1)   алѓашќы рет ауырѓан (жања жаѓдай) науќас – туберкулезге ќарсы ќолданылатын дєрілерді (б±дан єрі — ТЌД) б±рын-соњды ешќашан ќабылдамаѓан немесе бiр айѓа дейін ќабылдаѓан науќас;

2)   аурудыњ ќайталануы (рецидив) — б±рын туберкулезге ќарсы толыќ ем курсын ќабылдаѓан жєне «жазылды» немесе «ем аяќталды» деген ем нєтижесі аныќталѓан, біраќ кейін ќайта бактерия бµлу пайда болѓан науќас (ќаќырыѓынан ќайта туберкулез микобактериялары аныќталѓан науќас);

3) IV категория — I, II жєне III категория бойынша емі нєтижесіз болѓан кµптеген дєрiге тµзiмдiлiгі (мультирезистентті туберкулез — кем дегенде HR–ге тµзімділік) не єр т‰рлі дєріге тµзімділігі (полирезистентті туберкулез) бар бактерия бµлуші науќастар.

4. АМСК ж‰йесi мекемелерініњ мамандарына келесі міндеттер ж‰ктеледі:

1) аурудыњ клиникалыќ белгiлерi бар науќастар арасында ќаќырыќ жаѓындысын микроскопиялыќ зерттеу єдiсі арќылы жєне т±рѓындардыњ туберкулезге шалдыѓу ќауіпi жоѓары топтары (ќауіп-ќатер топтары) арасында флюорографиялыќ єдiспен туберкулездi ерте аныќтау;

2) баќылаулы емдi (химиотерапияны) ж‰зеге асыру;

3) т±рѓындар арасында туберкулездiњ алѓашќы белгiлерi жєне оныњ алдын алу шаралары туралы кењ кµлемдi аѓарту ж±мыстарын ж‰ргiзу.

5. АМСК ж‰йесiнiњ медицина ќызметкерi барлыќ ќауiпсiздiк ережелерiн жєне шараларын саќтай отырып, ќаќырыќты сапалы жинап, зерттеу ‰шін зертханаѓа уаќытында жеткiзуге тиісті.

6. АМСК ж‰йесiнiњ мамандары туберкулезбен к‰ресу шараларына    ТЌК¦ — ныњ базасында оќытылып, соѓан сєйкес сертификат берiліп жєне кейін жылына бiр рет аттестация тапсырулары арќылы дайындалуы тиiс.

7. Туберкулездiњ бiр немесе бiрнеше клиникалыќ белгiлерi бар жандарда АМСК ж‰йесi мекемелерінде ќаќырыќ жаѓындысы микроскопиялыќ зерттеледі:

1) екi аптадан астам жµтелдiњ болуы (жµтел µкпе туберкулезiніњ ж±ќпалы т‰рiнiњ басты белгiсi болып табылады);

2) салмаќтыњ жоѓалуы (азу);

3) тершењдiк;

4) кеуде ќуысындаѓы ауру сезімі;

5) ќан т‰кiру;

6) ±заќ уаќыт бойы дене ќызуыныњ кµтерiлуi.

8. Науќаста жоѓарыда аталѓан белгiлер байќалѓан жаѓдайда, медицина ќызметкері туберкулездi аныќтауѓа баѓытталѓан диагностикалыќ алгоритмге сєйкес толыќ кешенді шараларды ж‰ргiзуге мiндеттi. Осы Н±сќаудыњ 1-ќосымшасында ±сынылѓан диагностикалыќ алгоритмге сєйкес науќасты туберкулезге тексеру ќажет.

9.       Науќаста туберкулез микробактериялары (б±дан єрi — ТМБ) аныќталѓанда, ол ТЌК¦ — ѓа жіберілуі тиіс. Ол жерде науќасќа ќосымша зертханалыќ зерттеулер ж‰ргiзiлiп, ќажетті ем таѓайындалады.

10.   Ќаќырыќ жаѓындысыныњ микроскопиясы терiс нєтижелі болса жєне   т‰рде дєрiгер-фтизиатрдыњ кењесiне жiберiледi.

11.   Т±рѓындар арасында санитарлыќ – аѓарту iсiн ж‰ргiзу ‰шiн наќты жаѓдайда ќолайлы єдiстер мен тєсiлдер ќолданылады.

12.   Флюорографиялыќ жолмен аныќтау єдiсi туберкулезбен ауыру ќаупі   жоѓары топтар арасында ж‰ргiзiлуi керек.

13.   Алѓаш рет ауырѓан науќастарда туберкулездіњ келесі клиникалыќ т‰рлері аныќталса, олар туберкулездіњ кеш аныќталѓан жаѓдайларына жатады:

1)   жеделдеу жєне созылмалы диссеминирлі (шашыранды) туберкулез;

2)   асќынѓан аѓымдаѓы туберкулезді менингит;

3)   казеозды пневмония;

4)   фиброзды-кавернозды туберкулез;

5)   асќынѓан µкпеден тыс туберкулез;

6)   АМСК ж‰йесі мекемелері мен ТЌК¦-да диагностикалыќ алгоритмніњ стандартты мерзімде ж‰ргізілмеуіне немесе науќас балалардыњ кеш ќаралуына байланысты µкпесінде ыдыраудыњ болуы мен бактерия бµлуі.

14.   Туберкулездiњ кеш аныќталѓан жаѓдайлары бойынша мемлекеттік санитарлыќ-эпидемиологиялыќ ќызмет органдары, ТЌК¦, АМСК ж‰йелерi бiрiгiп талдау тиісті жєне талдау Хаттамасы толтырылып, шаралар жоспары ќ±растырылады.

15.   Туберкулезбен ауыратын науќастардыњ емі арнайы дайындалѓан медицина ќызметкерлерініњ баќылауымен ж‰ргізіліуі тиіс (барлыќ таѓайындалѓан дєрілерді ќабылдауын баќылау). Науќаспен ем алдында туберкулезге ќарсы дєрiлердi толыќ ќабылдау ќажеттілігі туралы кењес ж‰ргізіліп, «аќпараттандырылѓан келiсiмге» ќол ќойылады.

16.   Туберкулезбен ауыратын науќастардыњ емі ‰здiксiз 2 кезењде ж‰ргізіледі:

1)    бiрiншi кезењ-емніњ ќарќынды кезењі негізінен стационарда ж‰ргізіледi, амбулаторлыќ ем ќабылдау м‰мкiндiгiн орталыќ дєрiгерлер кењесiнiњ комиссиясы (б±дан єрi — ОДКК) шешедi.

2)    екiншi кезењ – емніњ жалѓастыру кезењі негізінен амбулаторлы немесе шипа-жайда ж‰ргiзiледi. Б±л кезењнiњ стационарда ж‰ргізілу м‰мкіндігін ОДКК шешедi (негiзiнен єлеуметтiк–сєтсіз жаѓдайлы, нашар т±рмысты науќастар).

17.   Науќастыњ т±ратын жерінде баќылаулы амбулаторлыќ ем ж‰ргізу тєртібі лайыќты медициналыќ ќ±жаттарда жан–жаќты ќамтылып кµрсетілуі ќажет.

18.   АМСК ж‰йесiніњ єрбір мекемесінде туберкулезге к‰мєн науќастарды тіркеу Журналы (ТБ 15) жєне науќастыњ медициналыќ картасы (ТБ 01) ж‰ргiзiлуі ќажет.

19.   АМСК ж‰йесiнiњ єрбір мекемесiнде бiр айлыќ ТЌД ќоры болуы ќажет. Науќастарды амбулаторлы баќылаулы емдеуге арналѓан дєрі-дєрмектердіњ есебi мен шыѓыны арнайы журналѓа тiркеледі. Дєрі-дєрмектердіњ ќолданылуы (ќозѓалысы) туралы есеп аймаќтыќ ТЌК¦-ѓа ай сайын берiлуi ќажет.

20.   АМСК ж‰йесi мекемелерiнде ТЌД-мен туберкулезбен ауырмайтын науќастарды емдеуге тиым салынады.

21.  IV категория науќастарыныњ бµлiнуi:

1) «IV категория. Б±рын ТЌД–мен емделмеген науќас» (біріншілік дєріге тµзімділік): туберкулезге ќарсы ќолданылатын дєрілерді б±рын ешќашан ќабылдамаѓан немесе бiр айѓа дейін ќабылдаѓан науќаста I немесе III категория бойынша ем таѓайындау алдында жасалѓан дєріге сезімталдыќ тесті (б±дан єрi — ДСТ) нєтижесінде дєрiге тµзімділік аныќталып, IV санатќа ауыстырылѓан науќас;

2) «IV категория. Б±рын негізгі топтаѓы ТЌД–мен емделген науќас» (ж‰ре келе пайда болѓан немесе екіншілік дєріге тµзімділік)–б±рын 1 ай немесе одан аса уаќыт бойы негізгі топтаѓы ТЌД-мен емделген науќас;

3) «IV категория. Б±рын резервті топтаѓы ТЌД–мен емделген науќас» (ж‰ре келе пайда болѓан) – б±рын 1 ай немесе одан аса уаќыт бойы резервті топтаѓы ТЌД-мен емделген науќас;

4) «IV категория. Ауысып келген»–бір емдеу мекемесінде туберкулезбен ауыратын науќастар тiзiмiне тіркелген жєне IV категория бойынша емін бастаѓан, біраќ резервті топтаѓы дєрілермен емiн жалѓастыруѓа екінші (басќа) мекемеге келген науќас. Ем аяќталѓаннан кейiн ем нєтижесі науќас алѓашќы тіркелген ТЌК¦–ѓа жiберiледi.

5) «IV категория. Басќалар»–жоѓарыда аталѓан категорияларѓа жатпайтын науќастар.

22.Диспансерлiк есеп жєне баќылау тµмендегi топтарѓа бойынша ж‰ргізіледі:

1)   нµлдiк топ (0) – туберкулез ауруыныњ белсендiлігі к‰мєндi жандар;

2)   бiрiншi топ (I) – белсендi туберкулезі бар науќастар;

3)   екiншi топ (II) – белсендiлігі жоќ туберкулезі бар жандар;

4)   ‰шiншi топ (III) – туберкулезбен ауыру ќаупi жоѓары жандар;

23. 0 топта тµмендегілер баќыланады:

1)   АМСК ж‰йесі мекемелерінде ж‰ргiзiлген стандартты диагностикалыќ алгоритмнен кейiн µкпедегі немесе басќа аѓзалардаѓы туберкулездіњ белсенділігін аныќтау м‰мкiн болмаѓан туберкулезге к‰мєн туѓызатын жандар. Олар ТЌК¦ – да диспансерлiк есепке алынбаѓан белсенділігі к‰мєндi алѓаш рет немесе ќайта ауырѓан жандар болуы м‰мкін.

2)   Туберкулезге ќарсы к‰ресетін ±йымдарда диспансерлiк есепке алынбаѓан, туберкулинге сезiмталдыќ сипаттамасын аныќтап, ажырату диагностикасын ж‰ргізуді ќажет ететiн балалар.

24.     0 тобында баќыланатын жандарѓа зертханалыќ, клиникалыќ, рентгенологиялыќ, ќ±ралдармен тексеру жєне басќа да зерттеу єдістері, соныњ ішінде туберкулинмен диагноз ќою да ж‰ргiзiледi. ¤кпеден тыс туберкулез т‰рлерi бар науќастарда туберкулез ауруыныњ белсендiлiгi µзге де клиникалыќ зертханалыќ зерттеулермен дєлелденуі м‰мкін.

25.       0 тобында баќыланатын жандарѓа туберкулезге ќарсы дєрілерді ќолдануѓа болмайды. Баќылау мерзiмi – 4 айѓа дейін. Науќаста туберкулездiњ белсендi т‰рi аныќталса, ол I топќа ауыстырылады. Туберкулиндi сынама ж±ќќандыќ нєтижесінде оњ болѓаны аныќталса, бала III Б тобына ауыстырылады.

26.         I топта бактерия бµлетiн не бµлмейтiн белсендi туберкулезбен ауыратын барлыќ науќастар баќыланады:

1)   I А – туберкулез ауруыныњ жања жаѓдайлары (I жєне III категория)

2)   I Б- аурудыњ ќайтану жаѓдайлары (II категория)

3)   I В- туберкулездiњ кµптеген дєрiге тµзімді, негізгі жєне резервті топтаѓы туберкулезге ќарсы ќолданылатын дєрілермен ем ќабылдаушылар (IV категория);

4)   I Г- негiзгi жєне резервтегі топтаѓы дєрiлермен ќайта емделгеннен кейiнгi кµптеген дєрiге тµзімділігі бар бактерия бµлетін жєне де стандартты ‰лгіде ем ж‰ргізу м‰мкін емес науќастар (IV категория).

27.   I А, I Б, I В топтарында баќыланатын науќастарѓа емдiк категорияларѓа сєйкес стандартты ‰лгідегі химиотерапия ж‰ргiзiледi. Хирургиялыќ ем кµрсеткіштерге сєйкес ж‰ргiзiледi. Баќылау мерзiмi емнiњ толыќ курсыныњ ±заќтыѓына сєйкес аныќталады. Ем «сауыќты» немесе «ем аяќталды» деген нєтижемен аяќталса, науќас II диспансерлiк есеп тобына ауыстырылады.

28.   «Ем тєртiбi б±зылды» деген нєтижесі бар науќастыњ емін єрі жалѓастыру мєселесiн ОДКК шешедi.

29.   I Г тобында баќыланатын науќастарѓа туберкулезге ќарсы дєрілер ќолданбайды. Кµрсеткіштеріне ќарай симптоматикалыќ (патогендi) ем, соныњ ішінде коллапсотерапиялыќ жєне хирургиялыќ ем єдiстерi ќолданылады. Баќылау мерзiмi – даќылдыќ єдістіњ нєтижелері теріс болѓан уаќытќа дейiн.

30.   II топта ем курсы сєттi аяќталѓан туберкулез ауруы белсенді емес жандар баќыланады. Тексерулер жылына екi рет µткізіледі. Баќылау мерзiмi: ‰лкен ќалдыќты µзгерiстерi бар жандарды – 2 жыл; кіші ќалдыќты µзгерiстерi бар жандарды – 1 жыл.

31.   Туберкулез ауруы ќайталанѓан науќастар алдыњѓы ж‰ргізілген емге сєйкес I диспансерлiк есеп тобына ауыстырылады.

32.       III топта туберкулезбен ауыру ќаупі жоѓары жандар баќыланып,

тµмендегi топтарѓа бµлiнедi:

1) III А тобындаѓылар:

туберкулездiњ белсендi т‰рiмен ауыратын науќастармен ќарым-ќатынастаѓы жандар;

бактерия бµлу-бµлмеуіне ќарамастан туберкулездiњ белсендi т‰рiмен аурѓан науќастармен ќарым-ќатынастаѓы балалар мен жасµспiрiмдер;

б±рын белгiсiз болѓан туберкулез µлімі ошаќтарындаѓылар.

Баќылау мерзiмi-ќатынаста болѓан уаќыттан бастап нєтижелi химиятерапиядан кейiн 1 жыл. ¤лiм ошаќтарындаѓы ќатынаста болѓан жандар 1 жыл бойы баќыланады. Жан-жаќты тексеру жылына екi рет ж‰ргізіледі.

2) III Б тобындаѓылар:

біріншілік ж±ќќандыќтыњ ерте кезењі (туберкулин сынамасыныњ виражы);

б±рын ж±ќќандыѓы бар, туберкулин сынамасы гиперергиялыќ нєтиже кµрсеткендер;

БЦЖ вакцинасын еккенде жанама єсер байќалѓандар.

Баќылау мерзiмi –1 жыл. Жан-жаќты тексеру есепке алѓанда жєне есептен шыѓарарда ж‰ргізіледі.

33.  Туберкулезбен ауыратын науќастар т±рѓылыќты жерiндегі, оќу орны орналасќан жердегі не тузету мекемелерiндегі ТЌК¦-да диспансерлiк баќылануы тиіс.

34. Науќастыњ т±рѓылыќты жерi µзгерген жаѓдайда, науќастыњ жања т±рѓылыќты жерiндегі фтизиатр 10 к‰ннiњ iшiнде есепке алуы керек.

35. Туберкулезбен ауыратын науќастарды диспансерлiк баќылау тєртiбi осы Н±сќаудыњ 7-ќосымшасында кµрсетiлген.

36. Диспансерлiк баќылауѓа алынѓан науќастардаѓы туберкулез ‰рдiсi белсендiлiгiніњ т‰сініктемесі:

1) белсендiлiгi к‰мєн туберкулез — µкпе немесе басќа аѓзалардаѓы алѓаш рет аныќталѓан не диспансерлік есептен шыѓарылѓан жандарда аныќталѓан белсенділігі белгісіз туберкулезді µзгерiстер. Туберкулез ‰рдісініњ белсенділігін аныќтау ‰шін диспансерлік баќылаудыњ нµлдік (0) тобы белгіленген. Б±л топта баќылаудыњ негізгі маќсаты – диагностикалыќ шаралардыњ жиынтыѓын µткізу;

2) белсендi туберкулез–кез-келген аѓзадаѓы туберкулез микробактерия-лары тудырѓан жєне де зертханалыќ, клиникалыќ, рентгенологиялыќ белгілердіњ жиынтыѓымен сипатталатын арнайы ќабыну ‰рдісі. Белсендi туберкулезі бар науќастарѓа емдік, диагностикалыќ, аурудыњ жайылуына ќарсы, реабилитациялыќ, єлеуметтiк шаралар ж‰ргізілуі ќажет. Белсендi туберкулезі бар барлыќ науќастар I диспансерлiк есеп тобында баќыланады. II топта баќыланѓан науќасќа хирургиялыќ ем ж‰ргізілгеннен кейiн, оны єрі ќарай баќылау тактикасын ОДКК шешедi;

3)   ќалдыќты µзгерiстер — туберкулезден сауыќќаннан кейiн аѓзалар мен тіндерде єр т‰рлi ќалдыќты µзгерiстер аныќталуы м‰мкін. Олар: тыѓыздалѓан жєне єктенген ошаќтар, єр т‰рлi кµлемдi фиброзды жєне циррозды µзгерiстер (ќалдыќты тазарѓан ќуыстар да болуы м‰мкін), плевралыќ жабысулар, µкпедегі, плеврадаѓы жєне басќа аѓзалар мен тіндердегі операциядан кейінгі ќалдыќты µзгерiстер. Кіші ќалдыќты µзгерiстер: жеке (саны 3-ке дейiн), ±саќ (1 см-ге дейiн) тыѓыздалѓан жєне єктелген ошаќтар, шектелген фиброз (2 сегмент кµлемінде). Басќа ќалдыќты µзгерiстердіњ барлыѓы ‰лкен ќалдыќты µзгерістер болып есептеледі.

37. Бактерия бµлiнудiњ тоќталѓанын тiркеу:

1)   I жєне II категория бойынша негізгі топтыњ дєрілерімен ем ќабылдаѓан науќастарда емніњ толыќ курсы соњында микроскопиялыќ зерттеу нєтижесі ќатарынан екі рет теріс  болѓанда;

2)   туберкулездiњ дєрiге тµзiмдi т‰рi бар резервті топтаѓы дєрілермен ем ќабылдаушы науќастарда бактериологиялыќ (даќылдыќ) зерттеу нєтижесі ќатарынан екі рет (бір айлыќ интервалмен) терiс болѓанда.

38.   Бактерия бµлiнудiњ тоќталѓандыѓы жайлы ОДКК-ныњ шешiмiнен кейiн науќас бактерия бµлушi ретiнде эпидемиологиялыќ есептен шыѓарылады.

39.   Жыл сайын туберкулезге мiндетті т‰рде флюорографиялыќ тексерiлетін «ќауіп-ќатер» тобындаѓы жандар тiзiмі:

1) Тегін негiзде:

перзентхана (босану бµлiмшелері), балалар ауруханасы (бµлiмшелері), жања туылѓан жєне шал туылѓан нєрестелер патологиясы бµлімшелерініњ ќызметкерлерi;

туберкулезге ќарсы к‰ресетін ±йымдардыњ ќызметкерлерi;

єскери ќызметке шаќырылушылар;

жоѓарѓы жєне арнайы орта бiлiм оќу орындарыныњ студенттерi; училище оќушылары;

15-17 жас аралыѓындаѓы жасµспiрiмдер;

босанѓан єйелдер перзентханадан шыќќаннан кейiн бiр ай кµлемiнде;

созылмалы бейспецификалыќ µкпе аурулары, ќант диабетi, маск‰немдiк, нашаќорлыќ, АИВ/ЖИТС бар диспансерлiк есепте т±рѓан жандар;

кортикостероидты   гормондармен ем ќабылдаушылар;

µкпесiнде кез-келген этиологиялы ќалдыќты µзгерiстерi бар жандар;

туберкулезбен ауырѓан науќастармен ќарым-ќатынаста болѓан жандар;

мектепке дейiнгi мекемелердiњ ќызметкерлерi;

емдеу-алдын алу ±йымдарыныњ ќызметкерлерi;

жалпы жєне арнайы бiлiм беру мектептерініњ, лицей мен гимназиялардыњ ќызметкерлерi;

тергеуге алынѓандар жєне сотталѓандар (жылына екi рет);

Ќорѓаныс, iшкi iстер министрлiгi мен ±лттыќ ќауiпсiздiк мекемелерi ж‰йесiнiњ ќызметкерлерi мен єскери бµлімшелерініњ єскери ќызметкерлері;

Ќазаќстан Республикасына т‰пкiлiктi кµшiп келгендер.

2) Ж±мыс берушi есебiнен аќылы негiзде:

тамаќ µнеркєсiбi, кµпшілік тамаќ жейтін жєне азыќ-т‰лік сататын орындардыњ ќызметкерлері;

т±рѓындарѓа ќызмет кµрсету аясында ж±мыс iстейтiндер;

кµлiктiњ барлыќ т‰рiнде адамдарды тасымалдайтындар жєне ќызмет кµрсететiндер;

орта жєне жоѓарѓы оќу орындарыныњ ќызметкерлерi;

дєрiлердi дайындаушы, бµлшектеп µлшеуші жєне таратушы дєрiхана ќызметкерлерi,

Ќазаќстан Республикасына уаќытша мерзімге т±руѓа келгендер, оныњ ішінде ењбек етуге келген мигранттар.

Ќазаќстанда  туберкулез ауруы к‰ні б‰гінге дейін тµтенше µзекті мєселе.Ќазаќ ќ±рт ауруы деп атаѓан туберкулез дертініњ пайда болуы туралы тєптіштеп айтып жатпайыќ. Бір ѓана нєрсе аныќ, б‰гінгі адам баласы к‰н сайын ќаупі к‰шейіп келе жатќан µкпе дертініњ тірі аѓзаныњ т‰біне жететін тажал екенін дєлелдеп берген неміс ѓалымы Кохќа ќарыздар. Алайда, Кох ќолмен ќойѓандай ќылып айтып берген аурумен к‰ресуде заманауи технологиямен жараќтанѓан медицина ѓылым дєрменсіздік танытып отырѓаны жєне шындыќ. Олай деуге ел  арасында аталѓан ауруды ж±ќтырушылардыњ ќатары азаймай отырѓандыѓы себеп. Жалпы, туберкулез ауруы жайында сµз ќозѓала ќалѓан жаѓдайда дањќты дєрігерлердіњ µзі дертті дерліктей жойып жіберу туралы емес, оны тоќтату турасында айта бастайды. Яѓни, µкпе ауруына ќарсы к‰ресте жењіс жайында емес, алдын алу шараларыныњ барысы туралы ѓана басымыраќ сµз болады. Б±л дегеніњіз, Кох таяќшасыныњ ќаупі таѓы да лањкестікпен тепе-тењ дєрежеде екендігін білдіреді. Неге?Ел ішіне індеп т±рѓан дерттіњ б±лайша тамырлануын мамандар єлеуметтік фактор ретінде ќарастырады. Себебі, туберкулез диспансерінде тіркеуде т±рѓандардыњ сексен пайызынан астамы єлеуметтік жаѓынан нашар ќорѓалѓандар. Б‰л ќ‰былыстыњ алдын алу жєне мєселені шешу, негізінен, екі жолмен ж‰зеге асырылуы м‰мкін:

1-ші-науќастарды, єсіресе тыныс аѓзаларыныњ туберкулезімен ауыратындардыњ 60%-дан астамы шоѓырланѓан жоѓары ќауіпті топтардаѓы науќас адамдарды (Ќазаќстан Республикасы ІІМ Ењбекпен т‰зеу басќармасындаѓы контингенттер, ќант диабеті, асќазан мен ішегінде ойыќ жарасы бар науќастар, гормонѓа тєуелділер, маск‰немдер, нашаќорлар жєне т.б.) дер кезінде белсенді т‰рде аныќтау, олардыњ бойындаѓы бацилла єбден мыќты жойылѓанша жєне клиникалыќ т‰рѓыда айыќќанша емдеу;

2-ші-ќоршаѓан ортаѓа к‰н сайын миллиондаѓан мµлшердегі дєрілік жоѓары тµзімділіктегі туберкулез таяќшаларын бµліп шыѓаратын науќастардыњ µкпесіндегі созылмалы деструкциялыќ ошаќтарды жоюѓа баѓытталѓан тиімді-пластикалыќ жєне ќайта ќ‰рылымдыќ оталарды клиникалыќ тєжірибеге енгізу жєне кењейту арќылы фтизиохирургиялыќ жєрдемніњ ‰йымдастыру-єдістемелік негізін т‰бірінен ќайта ќарау керек. Ќазаќстанда м‰ндай науќастар туберкулез ж‰ќпасыныњ негізгі жєне µте ќауіпті кµзі. болып табылады Аса ќауіпті саналатын мультирезистенттік туберкулезбен Ќазаќстанда 2002 жылы 1052 адам тіркелсе, 2003 жылы олардыњ саны 1500 адамѓа жеткен. Д‰ние ж‰зілік денсаулыќ саќтау ±йымы мен Халыќаралыќ µкпе аурулары жєне туберкулезге ќарсы к‰рес одаѓыныњ есебіне ќараѓанда, єлемдегі мультирезистенттік туберкулезге шалдыќќандардыњ ењ кµбі Ќазаќстанда т±рады екен. ЌР туберкулез мєселелері жµніндегі ±лттыќ орталыќтыњ директоры Ѓалымжан Раќышев: «о бастан єлеуметтік деп танылѓан ќ±рт ауруы Ќазаќстан экономикасы даѓдарысты жаѓдайда болѓан 90 жылдардыњ басында кењ кµлемде етек алды. Енді оныњ бетін ќайтару м‰мкін болмай отыр» дейді. Оныњ айтуынша, Ќазаќстанда єрбір 100 мыњ т±рѓынныњ 160-сы туберкулезбен сырќаттанады екен.

Егер єр адам µз денсаулыѓыныњ ќамќоршысы бола алмаса, ќолданылѓан кез келген шараныњ жеткіліксіз болып шыѓатынын атап кµрсету ќажет. Дєлірек айтќанда, туберкулез ауруына ќарсы к‰рес м‰дделі деген барлыќ тараптардыњ ыќпалдастыѓын жєне єрбір азаматтыњ µзініњ жєне µз жаќындарыныњ денсаулыѓын саќтауѓа тікелей ат салысуын талап етеді. Аурудыњ дєріге алдырмайтын т‰рлерініњ дамып, тарала бастауы б‰кіл єлемде, соныњ ішінде Ќазаќстанда да µте к‰рделі проблемаѓа айналып отыр. М±ндай ауруларды емдеу ‰шін облыстардаѓы туберкулезге ќарсы диспансерлерде мамандандырылѓан бµлімшелер ±йымдастырылды. Неѓ±рлым тиімді шаралар ќабылдау маќсатында туберкулезге ќарсы к‰рестіњ 2008-2010 ж. арналѓан µњірлік баѓдарламалары ќабылданып, онда туберкулезге ќарсы к‰рес ќызметініњ, жалпы емдеу желісініњ, санитарлыќ-эпидемиологиялыќ баќылау ќызметініњ, бастапќы медициналыќ-санитарлыќ жєрдем ќызметініњ, пенитенциарлы жєне ведомстволыќ ќызметтердіњ µзара іс ќимылдарыныњ іс-шаралары кµрініс табатын болады.

1. Б±л Ереже Манту сынамасымен БЦЖ вакцинасыныњ ќолдануын реттейді.

2. Ќолдану маќсаты:

1) ТМБiн алѓаш ж±ќтырѓан жєне туберкуленге гиперергиялы тоѓысуы бар адамдарды аныќтау;

2) Туберкулезге ќарсы вакцина егу жєне БЦЖ ревакцинасына жасау ‰шiн адамдарды iрiктеу;

3) Туберкулезге шалдыќќан адамды ерте аныќтау.

3.           Манту сынаѓыныњ ќорытындысы 72 саѓат µткеннен кейiн, ќабыну (папула) кµлемiн сызѓышпен милиметр (мм) т‰рiнде бiлек µсiнен кµлденењiнен µлшенедi, ќабыну болмаса µлшеп гиперемияны тiркейдi.

4.   Манту сынамасыныњ тоѓысуы:

1) терiс нєтижелi — ќабынудыњ (папула) немесе гипермияныњ толыќ болмауы немесе ине егiлуiнiњ орны (0-1мм) аныќталса;

2) к‰мєндi-ќабынудыњ кµлемi 2-4 мм немесе гиперемияныњ кез келген кµлемде ќабынусыз болуы;

3) оњ нєтижелi (нормергия)-ќабынудыњ болуы кµлемi 5мм не одан жоѓары болса;

4) гиперергиялы-балаларда ќабынудыњ болуы кµлемi 15 ммден жоѓары, жасµспiрiмдерде -17 ммден жоѓары, ересектерде –21 ммден жоѓары, жєне де ќабынудыњ кµлемiне ќарамай лимфа тамырларыныњ ќабынуы немесе ќабынусыз везикуло-некротикалы тоѓысулары.

5.  БЦЖ вакцинасын (ревакцинасы) терiге жаппай егiлу шарасында Манту 2

ТЕ сынаѓы инфекциялы жєне вакцинадсиядан кейiнгi аллергияны

аныќтайды.

6. Вакцинациядан кейінгі аллергияѓа к‰манді немесе оњ натижедегі (5-11 мм)  реакциялар жатады ќозѓалыс сайын науќасты баќылап, тоѓысулардыњ нєтижесін баѓалау ќажет.

7. ТМБ ж±ќтырѓандар деп, Манту сынауынан кейін туберкуленге сезiмталдыѓы наќты аныќталѓаннан кейiн ѓана:

1) алѓаш оњ нєтижелi реакция (папула кµлемi 5ммден жоѓары), БЦЖ вакцинасиясыныњ имунитетiмен байланысты емес (туберкулендi сынау виражы).

2) тiреу (4-5жыл бойы) кµлемi12 ммден жоѓары ќабынумен тоѓысуын саќтайды;

3) туберкулинге сезiмталдыѓыныњ к‰рт к‰шейуi (6 ммден жоѓары) бiр жыл iшiнде (туберкуленге оњ нєтижелi балаларда);

8.   Фтизиатр-дєрiгерге тексерiлуге виражды жєне гиперергиялы туберкулин тоѓысуы бар балалар баѓытталады, кей кездерi аллергия себебiн (вакцинадан кейiн немесе ж±ќпалы) аныќтау, iс-ќаѓаздармен бiрге вакцинасияныњ жєне БЦЖ ревакцинасиясыныњ егiлген к‰нiнiњ наќты кµрсетiлiмi мен бiрге алдынѓы жасалынѓан туберкулиндi сынаулар.Тексеруге дейiнгi кезењ 1айдан аспауы керек.

9.   Тек белсендi туберкулез ‰рдiсiнен басќа гиперергиялы тоѓысу мен виражы бар балаларды Диспансерлiк мекемеге III топќа есепке алынады.

10.       Туберкулинге ќайталама гиперергиялы тоѓысуы бар жандар туберкулез ‰рдiсiн тоќтату маќсатында терењдетiлген тексеруге жатады. Туберкулез µзгерiстерi аныќталмаса, б±ндай балаларды диспансерлiк есеппен ќайталама химиялыќ емге жатады.

11.       Манту сынауымен тексерiлуге жататындар:

1)   «ќауiп-ќатер» тобыныњ балалары;

2)   туберкулез ошаќтарыныњ балалары мен жасµспiрiмдерi;

3)   вакцинасиясынан б±рын 2 ай ‰лкен болѓан балалар.

12. Туберкулез ауруыныњ «ќауiп -ќатер» тобына жататын балалар:

1) Єлеументiк жаѓдайы нашар ата-анасы созылмалы маск‰немдiкке, нашаќорлыќќа салынѓан, АИВ — ж±ќтырылѓан, наќты т±рѓылыќты жерi мен ж±мысы жоќ жан±ялардыњ балалары.

2) Ауруханалыќ жєне емханалыќ ем ќабылдап ±заќ жµтел (2 аптадан аса уаќыт) пайда болып улану белгiлерiнiњ ќарќынды к‰ш алуы (субфебрилитет, тершењдiк, асќа тєбетiнiњ болмауы, салмаќтыњ тµмендеуi, єлсiздiк, т.б).

3) Лимфа т‰йiндерiнiњ перифериялыќ жолмен ±лѓайуы (4 шi жєне басќа топтарда).

4)   гормонды терапия ќабылдаушылар.

5)   толыќ жазылмаѓан БЦЖ вакцинасынан кейiнiнгi тыртыќ.

13.  БЦЖ ревакцинасы мен Манту 2 ТЕ сынауы мектеп жасындаѓы балаларѓа 6 жастаѓы (1-сынып), оќу жылыныњ алѓашќы екi айында (ќырк‰йек) егiледi. Б±л кезењде басќа егулер ж‰ргiзiлмеуi тиiс. Манту сынамасыныњ айлыќ аралыѓын баќылау маќсатында, АДС жєне ККП ревакцинациялары оќу жылына бiр ай ќалѓанда егiледi.

14. ¦йымдасќан топтарда туберкулиндi аныќтау арнай оќытылѓан медициналыќ мекеме мамандарымен ж‰ргiзiлiп, балара мекемелерiне баратын уаќыт тєртiбiн жєне топ м‰шелерiнiњ ќ±рамы АМСКтiњ б±йрыѓымен бекiтiледi.

15. ¦йымдаспаѓан жєне мектепке дейiнгi жастаѓы балаларѓа ППД-Л Манту сынауын балалар емханасында егедi. Ауылды жерлерде туберкулендi аныќтау АМСК жуйесiнде (емхана, дєрiгерлiк амбулатория, медициналыќ бµлiм) ж‰ргiзiледi.

16.         Гиперергиялы тоѓысу мен вираж аныќталѓан жаѓдайда, µзге алдына

алатын егулер химиялыќ ем курсы аяќталѓаннан кейiн ‰ш айдан кейiн

егiлуi керек.

17. Манту сынаѓыныњ ж‰ргiзiлуiне єдiстемелiк жетекшiлiктi туберкулезге ќарсы мекеменiњ фтизиопедиатр дєрiгерi ж‰ргiзедi.

18.       Химиялыќ алдына алу ќауiп -ќатер тобыныњ жандарына сонымен ќатар,толыќ тексерiстен соњ тоќтатылѓан туберкулез ‰рдiсi аныќталѓан шипа – жайлыќ немесе ±йымдастырылѓан топтыќ жаѓдайдаѓы АИВ ж±ќтырѓан балалар мен жасµспiрiмдерге мiндеттi т‰рде медициналыќ ќызметкердiњ баќылауымен таќайындалады.

19.   Химиялыќ алдына алуда негiзгi дєрi –изониазид (Н).Тєулiктiк Н

мµлшерi бiр iшкенге, к‰нде, 5 мг/кг масса есебiнде, мiндеттi т‰рде

толыќ таѓайындалѓан курс аяќталѓанша медициналыќ ќызметкердiњ

баќылауымен.

20.   Туберкулиндi тоѓысудыњ виражында (нормергия, гиперергия) химиялыќ алдына алу курсыныњ уаќыты 3 айлыќ мерзiмде.Б±рын туберкулез микробактериясын ж±ќтырѓан, гиперергиялыќ тоѓысу аныќталѓан жандарѓа химиялыќ алдына алу екi ай ж‰ргiзiледi. Этамбутол 15 мг/кг дене салмаѓы есебiнен таѓайындалады. Этамбутол таѓайындалмас б±рын окулист кењесi ќажет. Дєрiнiњ жаќсы ќабылдануы маќсатында дєрiмен ќоса полидєрумендер таѓайындалады, ќ±рамында А жєне В    дєрумендерi бар.

21.   Н ќабылдаѓанда зинды єсерлер (эозинофилия, аллергиялы дерматит, парестизин, т. б) пайда болса, ќосымша тексеруден µту керек (ќан, зєр). Керi єсерлер байќалса, Н 5-7 к‰нге тоќтатады. Аллергиялы тоѓысулар кезiнде, десенсибилизисиялы терапия мен антигистаминдi дєрiлермен ем ж‰ргiзiледi. Екiншi таѓайындау кезiнде Н ќабылданбаса, химиялыќ алдына алу тоќтатылады. Вирусты гепатиттен кейiн химиялыќ алдына алу ж±ќпалы ауруды тасушыныњ барлыќ клиникалыќ белгiлер жоѓалѓаннан кейiн 6 айдан кейiн ѓана таѓайындалады. Б±ндай кезде химиялыќ алдын алу гепатопротекторлар ж‰зiнде ж‰ргiзiледi.

22.     Химиялыќ алдына алу ќарым-ќатынаста болѓан туберкулез ошаќтарыныњ виражбен гиперергиялыќ тоѓысу аныќталѓан жандарына есепке алынѓан кезден бастап бiр рет ж‰ргiзiледi.

23.     Туберкулез ошаќтарыныњ барлыќ 1- жасќа дейiнгi балаларына бактерия бµлетiндерiне БЦЖ вакцинасынан кейiн 2-айлыќ аралыќты саќтай отырып, изиониазидпен 3- айлыќ (3Н) мерзiмде химиялыќ алдына алу ж‰ргiзiледi.

24.     Химиялыќ алдына алу (3H) туберкулездiњ микобактериясын ж±ќтырѓан гормонды (цитостатикалыќ) ем ќабылдаушы балалар мен жасµспiрiмдерге де таѓайындалѓан.

25.   Химиялыќ алдына алудан зиянды єсер алатындар ќояншыќ, ОНЖ заќымдануы, бауыр жєне б‰йрек аурулары мен туберкулез емес этиологиясын ќызметiнiњ б±зылуы.

26.   Туберкулезге ќарсы мекемелердiњ дєрiгерлерiмен н±сќау берiлiп, баќыланады.Химиялыќ алдына алуды дєрiгерлер амбулаториясында, жалпы iс-ж‰зiндегi дєрiгерлер бµлiмшесiнде, мектептерде, балалар — баќшасында, орта жєне жоѓарѓы оќу орындарында медициналыќ бµлiмшелердiњ медициналыќ ќызметкерлерiмен ж‰ргiзiледi.

27.   Химиялыќ алдына алудыњ µткендiгi туралы науќастыњ амбулаторлыќ медициналыќ картасына (форма 026/у) тiркеледi, туберкулезге ќарсы мекеменiњ диспансерлiк картасына ТБ01(ќаз) дисп, к‰нделiктi «орындалѓан емнiњ ќадаѓалану бетi» медициналыќ ќызметкердiњ баќылауымен тiркелiнедi.

28.   Туберкулездi химиялыќ алдына алу АИВ ж±ќтырылѓан балалармен жасµспiрiмдерге жєне ересектерге бiрдей ж‰ргiзiледi:

1)   бєрiне, АИВ-ќ±рылымныњ (туберкулез науќасы мен ќатынаста т±рмайтын) тоѓысуыныњ оњ нєтижелi болуы;

2)   µкпе немесе µкпеден тыс туберкулезi науќасымен бактерия бµлсiн, бµлмесiн ќатынас ±станѓан;

29.    Химиялыќ алдына алу АИВ ж±ќтырылѓан балалармен жасµспiрiмдерде аймаќтыќ туберкулезге ќарсы диспансерлердiњ фтизиаторларымен таѓайындалады, жинаќтаулы клиника-рентгенологиялыќ зерттеулерден кейiн туберкулездiњ белсендi еместiгi аныќталѓаннан кейiн , изонизидпен (Н) 5 мг/кгдене салмаѓы есебiмен (0,3г аспайды) ќоса пиродрксин-25мг бiр тєулiкте к‰нделiктi тєртiпте 6-ай бойы таѓайындалады.

30.    Туберкулезге ќарсы диспансерлерде есепте т±рмайтын АИВ ж±ќтырылѓан науќастарѓа химиялыќ алдына алулар ЖИТС орталыѓыныњ ќызметкерлерiмен АИВ ж±ќтырылѓандарда баќылайтын мекемелерде ж‰ргiзiледi. Кейде ѓана химиялыќ алдына алу ата – ананыњ, туыстарыныњ, баќылауымен ж‰ргiзiледi. Оларѓа ќолхат арќылы дєрi берiлiп, баќылау мерзiмi 10 к‰ннен аспау керек.

31.    Вираждыќ балалардыњ арасында химиопрофилактика 1 рет ж‰ргізіледі.

Ѓылыми деректермен жєне интернеттен алынѓан мєліметтермен ж±мыс жасап, диспансерлік есепте т±рѓан адамдардыњ санын аныќтау, олармен кездесу ж±мыстарын ж‰ргіздім.

2007/2008 жылдыњ І жарты жылдыѓында, µмірінде бірінші рет туберкулез ауруы диагнозымен аныќталып, тіркелген халыќ саны

/100000 халыќќа/ Минздрав сайтынан алынды

Жањаµзен ќаласы бойынша туб.диспансерде т±рѓан балалар саныныњ есебі.

наурыз 2009 жыл.

Осы ж±мыспен 1 жылдан бері айналысып келмін,сол себепті ќаламыздаѓы туберкулез диспансеріне барып науќастармен жєне дєрігерлермен жиі кездесіп т±рамын. Дєрігерлермен бірге науќастарды ќарау ж±мыстарына ќатысып осы аурудыњ клиникалыќ белгілері, сипау, ќаѓу, ќарау, тыњдау єдістерінде болатын ерекшеліктерімен таныстым.

24.02-24.03 аралыѓында «Д‰ниеж‰зілік туберкулезге ќарсы к‰рес» айлыѓы ж‰ргізілді. Осы айлыќ кезінде колледжімізде де біршама іс-шаралар ±йымдастырылып, ќорытындылау маќсатында ќаламыздыњ емдеу-профилактикалыќ мекеме дєрігерлерімен

«Туберкулез-єлеуметтік дерт» таќырыбында дµњгелек ‰стел µткізілді, яѓни дµњгелек ‰стелге Туб.диспансер дєрігерлері Аралбаева Н, Кульчукова З, Салауатты µмір салтын ќалыптастыру орталыѓыныњ мењгерушісі Жаманкулова М.Р, «‡стірт мемлекеттік табиѓи ќорыѓы» мекемесініњ экологиялыќ аѓарту жєне туризм бµлімі бастыѓы Жарылѓасынова Ќ.К ќатысты.

Дµњгелек ‰стел басында мамандар колледж оќушыларыныњ туберкулез ауруы бойынша кµптеген кµкейкесті сауалдарына жауап берді. Дєрігер мамандар деректерінен байќаѓанымыз ќазіргі тањда туберкулез ауруымен ауыратын адамдар саныныњ азайѓандыѓы ќуантарлыќ жањалыќ болды.

Дєрігердіњ айтуы бойынша: ќаламызда туберкулез ауруымен ауырып тіркелгендер:

Ж±мысымды ќортындылайтын болсам. Егер єр адам µз денсаулыѓыныњ ќамќоршысы бола алмаса, ќолданылѓан кез келген шараныњ жеткіліксіз болып шыѓатынын атап кµрсету ќажет.

Туберкулез ауруына ќарсы к‰рес м‰дделі деген барлыќ тараптардыњ ыќпалдастыѓын жєне єрбір азаматтыњ µзініњ µз жаќындарыныњ денсаулыѓын саќтауѓа тікелей ат салысуын талап етеді. Аурудыњ дєріге алдырмайтын т‰рлерініњ дамып, тарала бастауы б‰кіл єлемде, соныњ ішінде Ќазаќстанда да µте к‰рделі проблемаѓа айналып отыр. Неѓ‰рлым тиімді шаралар ќабылдау маќсатында туберкулезге ќарсы к‰рестіњ 2008-2010 жылдарѓа арналѓанµњірлік баѓдарламалары ќабылданып, онда туберкулезге ќарсы ќызметініњ, жалпы емдеу желісініњ, санитарлыќ-эпидемиологиялыќ баќлау ќызметініњ, бастапќы медициналыќ-санитарлыќ жєрдем ќызметініњ, пенитенциарлы жєне ведомстволыќ ќызметтердіњ µзара іс ќимылдарыныњ іс-шаралары кµрініс табатын болады. Туберкулезді емдеу жєне алдын алу ‰шін тамаќтанудыњ мањызы зор. Сіздіњ назарыњызѓа интернеттен алынѓан туберкулездегі емдік тамаќтанудыњ негізгі принциптерін ‰сынамын.

1.   Тамаќ рационында аќ уыздыњ ќ±рамы 100 грамнан кем болмау керек. Оныњ жартысын мал µнімдерініњ аќуызы ќ±рауы тиісті (ет, с‰збе, ж±мыртќа, ірімшік).

2.   Кµмірсулардыњ жалпы мµлшері 400-500 грамнан аспауы керек.

3.   Рациондаѓы май мµлшері 120г болуы тиісті, оныњ 1/3 бµлігін µсімдік майы ќ±рауы керек.

4.   А, С, Д, В тобыныњ дєрумендерініњ мµлшері сау адамѓа ќажетті мµлшерден жоѓары бллуѓа тиісті.(А-5мг, С-200мг дейін, В-2-5 мг)

5.   С‰йыќтыќ мµлшері 0,8-1литр.

6.   Рацион коллориясы 3500-4000ккал.

Ќазаќ ѓалымдарыныњ зерттеу нєтижелерінен /С.Д.Полетаев, Г.А. М‰њайтбасова, А.А.Терлекбаев жєне А.Д.Ж‰нісбекова т.б./ ќазаќ халыќыныњ туберкулезбен науќастанушылыќ дењгейініњ жоѓары болуына, бір жаѓынан алѓанда, кµптеген єлеуметтік мєселелердіњ шешілмеуі салдарынан организмніњ ж‰ќпалы агентке жалпы жєне иммунологиялыќ ќорѓаныс реакциясыныњ єлсіздігі, ал басќа жаѓынан алѓанда-халыќќа, єсіресе Ќазаќстанныњ ауылдыќ жерлерінде медициналыќ жєрдем кµрсету дєрежесініњ тµмендегі себепші болып отыр. Ќазіргі тањда Ќазаќстан ‰кіметі туберкулезге ќарсы к‰реске кµп ќаражат бµліп отыр, оны тек ќана тиісті жеріне жєне ќатањ єрі тиімді пайдалану µте мањызды. Б±л істе єкімшіліктердіњ денсаулыќ саќтау органдарымен туберкулезге ќарсы к‰рес ќызметі жетекшілерініњ жєне олардыњ жауакершілігініњ рµлі жоѓары екені сµзсіз …   Ж±ќпалы, ќауіпті дертті жолатпаудыњ негізгі шарты салауатты µмір салтын ±стану жєне д±рыс тамаќтану.

1. Мањѓыстау облысында Вираж жєне диспансерлік есепте т±рѓан оќушыларѓа арнап мектеп интернат ашу

2.   Арнайы бала-баќшалар санын кµбейту

3.   СЭС жєне эколог мамандармен бірлесе отырып єр шаѓын аудан жєне кµшелер т±рѓындары арасында санитарлыќ-аѓарту ж±мыстарын ж‰йелі т‰рде ж‰ргізу

4.   Зиянды єдеттермен к‰рес /нашаќорлыќ,маск‰немдік,темекі тарту/.

Ж±мысымды ќорытындылай келе айтарым: жыл сайын кµптеген адам осы аурудыњ ќ±рбаны болуда. Адам µмірде бір-аќ рет беріліп жєне ќайтып келмейтін жастыќ шаѓын µкінбейтіндей µткізуі керек.Адам µмірі керемет нєрсе болѓанымен, аурулардыњ уаќытында алдын алмасаќ, µзі келте ѓ±мырды одан сайын ќысќартуѓа тура келмейме ме?

«Сау дене, азат аќыл, адал кµњіл, ‰шеуімен баќытты болады µмір» демекші, сол айтќандай дені сау, ќ±рыш білекті, салауатты µмір салтын ќолдайтын, еліміз патриоты болуѓа барша жасты шаќырамын!

Біздіњ б±л ж±мысымыз б±нымен аяќталмайды сонымен ќоса ќаламыздаѓы Денсаулыќты ныѓайту орталыѓымен єліде тыѓыз байланыста ж±мыс істеп, осы аурадыњ алдын-алуына µз кµмегімді ќолымнан келгенше беремін.

1.   «Денсаулыќ» журналы — 2001-2008ж.

2.   Интернеттен алынѓан мєліметтер

3.   «Балалар аурулары» Алматы-Білім-1997ж. Хабижанов Б.Х.

4.   Л.З.Тель, Е.Д.Даленов «Валеология» 2002ж.

5.   Е.М.Шайхиевтыњ дєрістер жиынтыѓы